aaaaCzęsto usiłujemy ukryć nasze uczucia przed tymi, którzy powinni je poznać.aaaa [ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->.pos {position:absolute; z-index: 0; left: 0px; top: 0px;}Magdalena Rosińska-BukowskaKorporacje japońskie – ocena pozycji w gospodarce światowej„Ze wszelkich kryzysów finansowych wychodzą coraz silniejsze. Są liderami przemiangospodarczych. Burzą bariery w wymianie międzynarodowej”1.Cytatten wydaje się nadertrafnie oddawać rolę i znaczenie korporacji transnarodowych we współczesnym świecie.Podmioty te czerpią swoją siłę z umiejętności sprawnego przystosowywania się dodynamicznie zmieniających się uwarunkowań rozwojowych, w tym także w dobiepostępującej globalizacji i liberalizacji gospodarki światowej. Dzięki dostosowywaniu swoichstruktur i zasad funkcjonowania do wyzwań otoczenia uzyskują korzyści, wynikające z różnicw rozmieszczeniu czynników produkcji (zasoby naturalne, kapitał, praca) oraz specyfikipolityki poszczególnych państw2. Każda z korporacji stara się znaleźć własną drogę dosukcesu, wykorzystując posiadane atrybuty, w tym potencjał swojego pochodzenia (miejscasiedziby korporacji-matki). W tym kontekście zasadne wydaje się spojrzenie na korporacjetransnarodowe jako podmioty reprezentujące określone cechy „narodowe”.Celem opracowania jest próba oceny pozycji korporacji japońskich w gospodarceświatowej oraz analiza modeli biznesowych najpotężniejszych z nich na wybranychprzykładach. Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej przedstawiono podstawyteoretyczne – definicje pojęcia korporacja, atrybuty decydujące o specyfice tych podmiotóworz przykładowe metody oceny ich potencjału – klasyfikacje międzynarodowe. W drugiejskoncentrowano się na miejscu korporacji japońskich w przywołanych rankingachmiędzynarodowych. Ostatnią część opracowania stanowią przykłady modeli biznesowychdwóch korporacji, które systematycznie zajmują w tych klasyfikacjach czołowe pozycje tj.Toyota Motor Corporation oraz Honda Motor Company. Przywołane przykłady mają na celuwskazanie filarów rozwojowych, na których te, ale nie tylko te przedsiębiorstwa japońskiebudują od lata swoją pozycję konkurencyjną.12R. Boruc, M. Remisiewicz,Parada gigantów,„Wprost” 1999, nr 2 (841) s. 62.M. Rosińska-Bukowska,Rozwój globalnych sieci biznesowych jako strategia konkurencyjna korporacjitransnarodowych. Przypadek sektora motoryzacyjnego,Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2012, s.17.1Korporacje transnarodowe wgospodarce światowej – definicje, atrybuty, zasady ocenyich potencjałuNajogólniej, korporacje transnarodowe (KTN), czyli w literaturze anglojęzycznejtransnational corporations(TNC), postrzegane są jako podmioty zarządzające globalniezorganizowaną siecią produkcyjno-usługową oraz kontrolujące znaczne obszary gospodarkipoprzez zaangażowanie kapitałowe. Pojęcie „korporacja” jest obecnie powszechnie używane iczęstostosujesięjezamienniezokreśleniamitakimijak:„przedsiębiorstwawielonarodowe”międzynarodowe”corporations)3.Określenie „korporacja transnarodowa” (transnationalcorporation)powszechniestosowane jest od połowy lat 70. XX w.4. Wówczas nastąpił bowiem dynamiczny wzrostliczby tego typu podmiotów (z 7 tys. w 1969 r. do ponad 80 tys. w 2009 r. – wykres 1).Kluczowe dla odróżnienia korporacji od tradycyjnych przedsiębiorstw jest zaakcentowaniezłożoności organizacyjnej podmiotu oraz nastawienia na współpracę jego jednostekskładowych, czyli uwypuklanie specyfiki zasad działania oraz kultury organizacyjnej. Wtakim znaczeniu użyto określenia „korporacja” po raz pierwszy w 1975 r. na łamachtygodnika „BusinessWeek”. W konsekwencji później pojawiły się pojęcia „tożsamośćkorporacyjna” i „kultura korporacyjna” jako wyróżniki tej grupy przedsiębiorstw. Starano sięw ten sposób zwrócić uwagę, że jest to podmiot działający poza kontrolą konkretnegopaństwa, choć deklarujący określony kraj pochodzenia, najczęściej zgodny z siedzibąkorporacji-matki, prowadzący poszczególne operacje zgodnie z zasadami systemu prawnegopaństw, w których zlokalizowane są jego jednostki.(international„przedsiębiorstwaenterprises),(multinationalenterprises)czy „przedsiębiorstwa globalne” (globalenterprises/global3Przedsiębiorstwo globalne (światowe) to najogólniej firma, która posiada filie na całym świecie oraz względnieduży udział w rynkach zagranicznych. J. Rymarczyk,Internacjonalizacja przedsiębiorstw,Wydawnictwo PWE,Warszawa 1996, s. 27–28.4K. Marzęda,Proces globalizacji korporacyjnej,Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz–Warszawa–Lublin2007, s. 18–19.2Wykres 1. Liczba korporacji transnarodowych na świeciew latach 1969–2009Źródło: opracowanie własne na podstawie: T. Sporek,Korporacje transnarodowe jako podmioty współczesnejgospodarki światowej,[w:]Biznes międzynarodowy a internacjonalizacja gospodarki narodowej,red. E.Najlepszy, Wydawnictwo AE, Poznań 2005, s. 197 orazWIR2006s. 5;WIR2005,s. xix;WIR2004,s. xvii;WIR2003,s. xiiv;WIR2002,s. 1; Z. Pierścionek,Nowe kierunki rozwoju przedsiębiorstw,www.centrumwiedzy.edu.pl [02.03.2007]; M. A. Kolka,Korporacje transnarodowe – ich znaczenie w erzeglobalizacji,http://globaleconomy.pl/content/view/1774/24 [07.10.2010].Korporacje transnarodowe definiowanie są bardzo różnorodne, a nazewnictwostosowane w stosunku do nich zmienia się w miarę dokonywania się przemian w ichdziałalności. Działania i cechy korporacji podlegają z kolei ewolucji wraz z pogłębianiem sięprocesu internacjonalizacji5. Zasadnym wydaje się zatem wskazanie atrybutów korporacjitransnarodowych, które świadczą o ich „odmienności” oraz specyfice i sile. Cechy te majądecydujące znaczenie dla realizowanych przez korporacje strategii konkurencyjnych.Charakterystyczne jest, że można a wręcz należy przedstawiać je w postaci systemu „naczyńpołączonych”, co ma podkreślać konieczność równoczesnego występowania dla uzyskaniaefektu siły korporacyjnej. Za tak widziane atrybuty korporacji transnarodowych, uznano takiecechy, jak (schemat 1)6:5globalna efektywność (globalefficiency),geograficzne rozproszenie(geographical dispersion),zdolność arbitrażowania (arbitrage),złożoność organizacyjna(complexity),konieczność specjalizacji(specialization),zdolność integrowania(integration),wewnątrzorganizacyjny transfer wiedzy(knowledge),Szerzej: M. Rosińska-Bukowska,Rola korporacji transnarodowych w procesach globalizacji. Kreowanieglobalnej przestrzeni biznesowej,Dom Wydawniczy Duet, Toruń 2009, s. 102–112.6Zestawienie atrybutów KTN opracowano, wykorzystując rozważania zawarte w pracach: A. Zorska,Korporacje…,s. 126–132; eadem,Ku globalizacji…,s. 50–57;Biznes międzynarodowy – obszary decyzjistrategicznych,red. M. K. Nowakowski, Wydawnictwo Key Text, Warszawa 2000, s. 245–248.3sieciowość(networks),elastyczność organizacyjną(flexibility),suwerenność(sovereignty).Schemat 1. Atrybuty korporacji transnarodowych–system „naczyń połączonych”GeograficznerozproszenieZdolnośćarbitrażowaniaKoniecznośćspecjalizacjiZłożonośćorganizacyjnaSuwerennośćPROCESWIEDZAZDOLNOŚĆ INTEGROWANIASTRUKTURASIEĆELASTYCZNOŚĆ ORGANIZACYJNAEFEKTYWNOŚĆ GLOBALNA KORPORACJIŹródło: opracowanie własne.Należy podkreślić, że istotą rozwoju korporacji transnarodowych jest specyficznafilozofia ekspansji. Przedstawione cechy jako atrybuty właściwe korporacjom mogąwystępować także u innych podmiotów uczestniczących w biznesie międzynarodowym,jednak korporacje transnarodowe zwykle posiadają równocześnie większość spośród 10wymienionych cech, a dodatkowo walory te są znacznie bardziej wyraziste. Siła korporacjiwynika z ich zdolności do dostosowywania się do zmiennego otoczenia dzięki umiejętnościintegrowania i koordynacji zdywersyfikowanej, globalnie rozproszonej działalności.Określone działania (reakcje) korporacji i ich cechy wynikają ze stopnia zaangażowaniamiędzynarodowego, co stanowi podstawę kategoryzacji działających w przestrzeni globalnejuczestników. Na gruncie teoretycznym to koncepcjaIntegration/Responsiveness(zwana I/R),stanowiąca element modelu ewolucyjnego KTN. Zgodnie z nim wyodrębniono czynnikiselekcji wewnętrznej (zdolności dostosowawcze organizacji) i zewnętrznej (czerpaniekorzyści z otoczenia międzynarodowego – umiędzynarodowienia działalności)7. W ten sposóbpo raz kolejny pojawiają się wyraźnie kwestie, które można odnieść do pochodzeniakorporacji – „wewnętrzne” a zatem także „narodowe” zdolności dostosowawcze oraz„wrodzone” nastawienie do współpracy jako podstawa budowania koalicji w celu zamianywyzwań płynących z otoczenia na silne strony podmiotu.D. E. Westney, S. Zaheer,The Multinational Enterprise as an Organization,[w:]The Oxford Handbook ofInternational Business,eds A. M. Rugman, T. L. Brewer, Oxford University Press; Oxford 2001, s. 349–379.74Rozwój korporacji transnarodowych spowodował powstawanie licznych klasyfikacjidotyczących ich działalności. Do najbardziej znanaych należą rankingi:World InvestmentReport(WIR) – UNCTAD;The BusinessWeek Global(1000,1200, 2000), The 100 TopBrands– „BusinessWeek”;Fortune Global(500,1000)–CNN; The Global 2000– „Forbes”;The Best Global Brands– „BusinessWeek”;Interbrand/Bloomberg; The BrandZTop 100– „Financial Times”;The World’s Most Innovative Companies (50,100); The MostAdmired Companies; The The Global Innovation 1000; The Most Profitable Companies.Stosują one różne kryteria klasyfikowania korporacji m. in.: wartość przychodów zesprzedaży, wartość rynkową, wielkość zysku, wartość posiadanych aktywów (ogółem lubzagranicznych), wartość marki. Żadna z klasyfikacji nie uwzględnia wszystkich kryteriów,trudno też wybrać najlepszą. Wykorzystując niektóre z wyżej wymienionych rankingówmiędzynarodowych w kolejnej części opracowania dokonano analizy odnośnie do pozycjijapońskich korporacji transnarodowych.Miejsce korporacji japońskich w rankingach międzynarodowychW celu oceny siły poszczególnych korporacji tworzone są różnorodne ichklasyfikacje. W tej części opracowania odwołano się do rankingów:World Investment Report(WIR), sporządzanego przez Agendę ONZ ds. Handlu i Rozwoju UNCTAD, klasyfikacjinajcenniejszych marek świata –The Best Global Brands (TOP 100)oraz rankinguprestiżowego magazynu „Forbes” –The Global 2000.KlasyfikacjaWorld Investment Report(WIR) – UNCTAD dokonuje rangowaniawedług wartości aktywów zagranicznych. W raportach podawane są jednak także dane o:wartości aktywów, sprzedaży oraz wielkości zatrudnienia (ogółem i za granicą) orazwskaźnik umiędzynarodowienia działalności (TNI) i indeks internacjonalizacji (II). WrankingachWIR2011iWIR2009wśród czołowej 10 najpotężniejszych niefinansowychkorporacji świata znalazła się jedynie jedna korporacja japońska – Toyota Motor Corporation.W całym rankinguWIR2011znalazło się jednak osiem korporacji japońskich: Toyota, Honda,Mitsubishi, Sony, Nissan, Hitachi, Mitsui, Japan Tobacco. WWIR2009dodatkowouplasowały się jeszcze Marubeni Corp (pozycja 80) i Itochu Corp. (pozycja 98), które nieznalazły się w rankingu za 2010 r. (WIR2011). W tabeli 1 przestawiono wartość aktywów,5[ Pobierz całość w formacie PDF ]