aaaaCzęsto usiłujemy ukryć nasze uczucia przed tymi, którzy powinni je poznać.aaaa [ Pobierz całość w formacie PDF ]

H. Markiewicz „Rzut oka na współczesną teorię badań literackich za granicą” (Próba syntezy)

Po wojnie:

              - nastawienie na pojedynczy utwór literacki jako samowystarczalną i samoistną konstrukcję językową

              - literatura traktowana jako zbiór dokonań artystycznych → istnieją ponadczasowo w żywej tradycji danego kraju, narodu

              - poniechanie badań nad społecznymi i biograficznymi determinantami twórczości

              - niechęć do kryteriów ideologicznych i mimetycznych w ocenie dzieła literackiego

Pierwszoplanowe role:

              - clone-reading – uważne odczytanie

              - kunst der interpretation – sztuka interpretacji

Kontekstualiści i interpretatorzy rozpatrują utwór literacki (głównie poetycki) jako autonomiczną strukturę językową → kontekstualiści → Rolowanie utworu z otoczka

Interpretatorzy → uzupełnianie analizy immanentnej użytkowaniem tekst.

                                                        ↓

                            wielopłaszczyznowy ogląd dzieła literackiego

Obie szkoły:

              - Zamknięty i samowystarczalny charakter dzieła literackiego

              - Swoista wartość poznawcza dzieła literackiego

Murray Kieger:

              „Dzieło literackie […] musi dążyć do stania się samowystarczalnym systemem symboli nacechowanych wewnętrzną zgodnością”

Szkoła interpretacji sferę sensu poetyckiego łączy z założeniami egzystencjalizmu.

KONTEKSTUALIZM:

dzieło literackie – wypowiedź symboliczna, treści rozpatrywane w kategorii mitu i archemitu

Szkoła genewska:

·         Analogie do sztuki interpretacji

·         Materiał badawczy

Całokształt pisarstwa twórcy

·         Obiekt obserwacji: Materia, forma, dynamika świata poetyckiego

·         Zabarwienie psychologizujące

·         Krytyka świadomości

·         Krytyka genetyczna

·         Krytyka tematyczna

PRACE TEORETYCZNE

→ Nawiązanie do tradycji antyku

·         Poetyka Arystotelesa (szkoła chicagowska) → mimesis

·         Retoryka

Termin zasadniczy XX-wiecznych badań:

              STRUKTURA

                            → Układ od zewnątrz stanowiący samoistną całość, od wewnątrz – spoisty ZBIÓR

                                                        elementy są:

                                                                      - zhierarchizowane

                                                                      - uzależnione od siebie i całości układu

Klasyczny strukturalizm czechosłowacki

Mukařovsky, Vodička → ambicje zbudowania uniwersalnej wiedzy o literaturze

Jacobson, Samuel Levis → węższe ujęcie problemu

Semiotyka → porównawcza teoria różnych systemów znakowych rozpatrywanych w aspekcie strukturalnym i jakościowym

Szkoła tartuska → M. Bachtin – nachylenie w kierunku antropologii kulturowej, uwydatnienie modelującej funkcji literatury

Strukturalizm francuski → Cel – zbudowanie gramatyki dyskursu literackiego.

                                                   Zajmowali się segmentacją i składnią narracji zdarzeniowej.

→ Odniesienia genetyczne w badaniach:

1)     Twórczość konfrontowana z nieświadomością indywidualną

2)     Twórczość konfrontowana z archetypami nieświadomości zbiorowej

3)     Twórczość konfrontowana z dziedziną mitów i obrzędów religijnych

MAUD BODKIN

              → teoria nieświadomości zbiorowej i jej archetypów

NORTHROP FRYE:

              „Literatura […] jest w gruncie rzeczy ucywilizowana, rozrośniętą i rozwiniętą mitologią”

Socjologia literatury

→ Badania nad instytucjami i interakcjami zachodzącymi w obwodzie komunikacji literackiej, a więc w środowisku: twórców, pośredników, odbiorców literatury.

Przedmiotem badań są korelacje zachodzące między zróżnicowaniem synchronicznym i dynamiką diachroniczną w społeczeństwie i literaturze.

DĄŻENIA BADAŃ LITERACKICH

1)      Uściślenie wiedzy o literaturze przez formalizację jej języka i zastosowanie technik empirycznych → import pojęć i terminów innych nauk. Terminy te ulegają metaforyzacji.

2)      Wypowiedź teoretyczna o literaturze upodobnia się do literatury. → Stosuje przenośnię i grę słów

3)      Niecierpliwy pośpiech w publikowaniu pomysłów teoret.

·         Nie dość gruntowanie sprawdzone

·         Skomplikowane

·         Niekonsekwentne

TEORIA INTERPRETACJI

1)     obiektywistyczna

2)      subiektywistyczna – relatywizuje znaczenie tekstu

Strategie interpretacyjne –mnie są wykorzystane po lekturze, tylko nadają kształt tekstom

3)      relacjonalne – znaczenie utworu jako rezultat dialogu, interakcji między twórcą a odbiorcą

TYPY INTERPRETACJI:

1)     Rekonstrukcja wewnątrztekstowej intencji autorskiej (nieosiągalne)

2)     Rekonstrukcje znaczenia tekstu w pierwotnej jego sytuacji komunikacyjnej

3)     Interpretacja modernizująca w odmianie subiektywnej i obiektywnej

HANS-GEORG GADAMER

„Kto chce zrozumieć jakiś tekst, podejmuje zawsze pewien projekt. Antycypuje znaczenie całości, skoro tylko pojawi się pierwsze znaczenie w tekście. […] Czytamy tekst z pewnymi oczekiwaniami na określone znaczenie”

Tendencje subiektywne i relacjonalne

→ Reorientacja z dzieła na odbiór i odbiorcę. Pojawia się nowy składnik – czytelnik modelowy, wirtualny, pożadany, idealny.

PERSPEKTYWA PRAGMATYCZNA

              ↓

Stosunki między wytworami literackimi, a ich użytkownikami, zarówno nadawczymi, jak i odbiorczymi.

Odmiany tego paradygmatu:

1)      Zainteresowania teoretyczne kierują się na wpisanie w tekst instancje nadawcze i odbiorcze i relacje między nimi

2)      Utwór literacki – akt mowy wyposażony w moc illokucyjną

3)      Utwór literacki rozpatruje się na tle sytuacji komun., w której jest realizowany

4)      Literatura – system swoistych działań komunikacyjnych

5)      Literatura – ujmowana w kategoriach praktyki, produkcji

→tu: rozpowszechnianie, przetwarzanie dzieł literackich, role społeczne właściwe literaturze, techniki przekazu

6)      Marlisiści: dialektyczna współzależność produkcji i konsumpcji

SPOŁECZNA HISTORIA LITERATURY

→ Literatura – system społeczny pozostający w związkach z innymi systemami

POSTSTRUKTURALIZM

→ Negacja strukturalizmu, z którego wyrósł

              → płynność poglądów

·         Odrzuca tradycyjne, podstawowe kategorie zachodnioeuropejskich filozofii.

·         Odwraca akceptowaną dotąd hierarchię wartości.

·         Obala rozpowszechnione schematy myślowe

·         TEKST → kategoria podstawowa w obrębie refleksji o literaturze

·         DYSSEMINACJA → teksty dzięki swoistej organizacji językowej wytwarzają rozchwianych rozchwianych i nieciągłych tekstów

·         Tekst (Barthes) → Zdolność wywoływania orgiastycznej przyjemności u czytelnika ≠ Intelektualna przyjemność (inne)

NOWA KRYTYKA

→ Poszukuje w utworze wieloznaczeniowości, ikony.

MISREADING

→ Słowo-klucz amerykańskiego postrukturalizmu.

              Błądzenie, odchylenie każdego czytania.

KRYTYKA ANTYTETYCZNA (Herold Bloum)

→ Historie poezji porenesansowej tworzą „silni”, tzn. autentyczni poezji przez MISPRISION – kreatywne deformacje dzieł poprzedników, podjęte z lęku przed ich oddziaływaniem.

To połączenie:

              Intertekstualność + missreading + psychoanaliza → decydująca rola osobowości twórcy

NOWY HISTORYZM

→ Powiązania literatury ze współczesnymi instytucjami.

KRYTYKA ETYCZNA

→ Filozoficzna, ideologiczna.

KRYTYKAGENETYCZNA

→ Francja

Rekonstruuje dzieje ukształtowania się tekstu literackiego, np. na podstawie brulionów.