 |
   |
|
 |
Marian Pawlak, studia, stosunki międzynarodowe, Wstęp do nauki o SM
|
aaaaCzęsto usiłujemy ukryć nasze uczucia przed tymi, którzy powinni je poznać.aaaa
[ Pobierz całość w formacie PDF ] MARIAN PAWLAK JERZY SERCZYK PODSTAWY BADAŃ HISTORYCZNYCH Skrypt dla studentów I roku historii KOMITET REDAKCYJNY: przewodniczący - EUGENIUSZ ROGALSKI sekretarz - GRAŻYNA JARZYNA członkowie - MAKSYMILIAN GRZEGORZ, JULIUSZ JUNDZIŁŁ ANDRZEJ PRÓSZYŃSKI, WŁODZIMIERZ JASTRZĘBSKI RECENZENCI: prof. dr hab. KAZIMIERZ MALISZEWSKI prof. dr hab. WACŁAW ODYNIEC REDAKTOR: JAGNA URBAŃSKA © Copyright by Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy 1999 Wydanie VIII (uzupełnione) ISBN 83-7096-050-2 ISBN 83-7096-223-8-Wyd. VII ISBN 83-7096-313-7 Wyd. VIII WYDAWNICTWO UCZELNIANE WYŻSZEJ SZKOŁY PEDAGOGICZNEJ W BYDGOSZCZY Poz. 826 Ark. wyd. 7,21 Papier offsetowy ki. III 70x100 80g Skład i druk: Dział Poligrafii WSP w Bydgoszczy SPIS TREŚCI OD AUTORÓW.............................................. 5 WSTĘP..................................................... 7 Historia jako nauka ........................................... 7 Metoda historyczna ...........................................11 HEURYSTYKA ..............................................17 Literatura naukowa ...........................................17 Literatura historyczna (typy naukowych opracowań historycznych) .....18 Źródła historyczne ............................................22 Podział źródeł pisanych ........................................30 BIBLIOTEKI ................................................36 Zarys dziejów bibliotek ........................................37 Największe biblioteki naukowe świata ............................38 Biblioteki naukowe w Polsce zawierające zbiory historyczne ..........41 Korzystanie z biblioteki ........................................62 BIBLIOGRAFIA .............................................65 Bibliografie ogólne polskie .....................................67 Historyczne bibliografie retrospektywne...........................70 Bieżące bibliografie historyczne .................................71 Bibliografie regionalne Kujaw, Pomorza, Warmii i Mazur.............75 Czasopisma .................................................77 DRUKOWANE WYDAWNICTWA ŹRÓDŁO WE ..................84 ENCYKLOPEDIE I SŁOWNIKI ................................90 ARCHWA ..................................................96 MUZEA ...................................................106 TECHNIKA PRACY Z KSIĄŻKĄ I ŹRÓDŁEM ................. 109 KRYTYKA ŹRÓDEŁ HISTORYCZNYCH ...................... 113 Uwagi wstępne ...................................'.......... 113 Krytyka zewnętrzna ......................................... 114 Krytyka autentyczności źródła..................................123 Krytyka wewnętrzna .........................................129 Nauki pomocnicze historii .....................................133 Ustalenie faktów ............................................140 Porządkowanie faktów ........................................142 Praca naukowa studenta historii ................................144 LEKTURA UZUPEŁNIAJĄCA ................................149 OD AUTORÓW Pierwsze wydanie niniejszego skryptu, autorstwa Jerzego Serczyka, ukazało się w roku 1963 nakładem Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Został on napisany jako swego rodzaju kontrpropozycja wydanego równocześnie przez poznańskiego historyka Benona Miśkiewicza skryptu pt. Wstąp do badań historycznych. Nad obydwoma skryptami odbyła się wówczas w Toruniu publiczna dyskusja, w której -oprócz obu autorów - wzięli udział także historycy z innych ośrodków uniwersyteckich. Głównym jej przedmiotem było zagadnienie, jak powinny kształtować się proporcje między wiedzą teoretyczną: metodologią, teorią i filozofią historii a wiedzą o charakterze warsztatowym: heurystyką, krytyką źródeł, ich interpretacją i bibliografią w elementarnym podręczniku przeznaczonym dla początkującego studenta historii. W dyskusji tej autor niniejszego skryptu reprezentował stanowisko „praktyczne". W latach następnych w uniwersytetach polskich używane były dwa skrypty w zależności od preferencji prowadzących zajęcia ze „Wstępu do badań historycznych". Skrypty te kilkakrotnie wznawiano, wprowadzając poprawki i uzupełnienia. Wznowienia naszego skryptu ukazywały się nadal w Toruniu. W roku 1990 skryptem zainteresowała się Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy, uznając go za właściwy tekst wyjściowy w nauczaniu podstaw wiedzy niezbędnej w pracy naukowej studenta historii. W odróżnieniu od innych wydanych wcześniej materiałów i podręczników skrypt: Podstawy badań historycznych był metodologicznie neutralny i nie wymagał w tym zakresie przeróbek. Inaczej rzeczy miały się z częścią informacyjną skryptu: opisami bibliograficznymi wydawnictw, nazwami i adresami archiwów, bibliotek, muzeów itd. Tu potrzebna była aktualizacja, gdyż od daty ostatniego wydania toruńskiego ukazało się wiele nowych związanych z treścią skryptu publikacji. Głębokie przemiany polityczne i ustrojowe, jakie nastąpiły w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, spowodowały zniknięcie szeregu instytucji typu bibliotecz- 6 nego i archiwalnego (np. archiwum historii partii), zmiany ich usytuowania organizacyjnego oraz nawet nazw miejscowości, w których się znajdowały (jak np. powrót do nazwy Sankt Petersburg w Rosji). W związku z tym w niniejszym, ósmym wydaniu Podstaw badań historycznych, część merytoryczna autorstwa Jerzego Serczyka nie została zmieniona, natomiast niezbędne poprawki i uzupełnienia w części informacyjnej skryptu wniósł Marian Pawlak. Bydgoszcz, 1999 Marian Pawlak Jerzy Serczyk WSTĘP Historia jako nauka Wyraz „nauka" nie jest terminem jednoznacznym. W języku polskim, w mowie potocznej nauką często nazywamy sam proces uczenia się (o czym świadczą rozpowszechnione wyrażenia takie, jak „nauka własna", „nauka języka polskiego" i inne podobne). To znaczenie terminu „nauka" nie interesuje nas tutaj. Nauka, w tym sensie, w jakim będziemy się nią zajmowali, to zbiorowy dorobek intelektualny ludzkości - zdobyta i posiadana wiedza o przyrodzie, społeczeństwie i o człowieku, rozumianym jako część składowa przyrody, jak i część składowa społeczeństwa. W tym sensie nauka jest tylko jedna i tylko jedna być może. Czasem nazywamy również nauką samo badanie naukowe, czyli zespół czynności prowadzący do powiększenia zasobu naszej wiedzy o nowe elementy lub zastępujący elementy zdezaktualizowane, przestarzałe, elementami nowymi. W obu tych wypadkach posługujemy się zazwyczaj wyrazem „nauka" bez żadnych przymiotników. Możemy na koniec obydwa interesuj ące nas znaczenia wyrazu „nauka" łączyć ze sobą i mówiąc o nauce mieć na myśli zarówno zgromadzoną już wiedzę, jak i samą czynność jej gromadzenia. Nie każda wiedza, a przynajmniej nie wszystko to, co za wiedzę uchodzi, jest wiedzą rzeczywiście i - co za tym idzie - nie każdy zbiór wiadomości może pretendować do miana części składowej nauki. Również nie wszystkie rodzaje poznawania rzeczywistości i jej przedstawiania mogą być uważane za badania naukowe. Nie jest nauką religia, ale także nie jest nią sztuka, technika i praktyka produkcyjna. Ścisłe zdefiniowanie nauki i badań naukowych nie jest możliwe, jakkolwiek wydaje się to paradoksalne. Jesteśmy natomiast w stanie wyliczyć kilka cech, co do których panuje zgodność, że przy ich pomocy da się odróżnić naukę od innych rodzajów działalności umysłowej człowieka. Cechy te są następujące: postępowanie badawcze zgodne z metodami właściwymi dla danej gałęzi nauki, czyli dyscypliny naukowej; terminologia jednoznaczna, zrozumiała i sprawdzalna; przyjmowanie za prawdziwe tylko takich twierdzeń, które 8 dadzą się udowodnić, lub których prawdopodobieństwo jest wystarczająco uzasadnione; uporządkowanie wyników danej dyscypliny w powiązany logicznie system, który nie powinien zawierać wewnętrznych sprzeczności. Ponadto osoby zajmujące się badaniami naukowymi winna cechować postawa krytyczna wobec wypowiadanych przez siebie poglądów i wobec osiągniętych wyników. Wyniki te trzeba nieustannie kontrolować i w razie stwierdzenia ich niezgodności z obserwacjami - korygować, tak, aby każde wypowiadane zdanie pozostawało w zgodzie z dającymi się sprawdzić faktami. Działalność badawcza nie może wreszcie polegać na poznawaniu rzeczy już poznanych, lecz musi mieć charakter twórczy. Występujące czasem wielokrotnie, a niezależne od siebie odkrycia naukowe mogą być wytłumaczone trudnościami w przekazywaniu informacji, ale nie zmienia to faktu, że właściwie dokonano tylko jednego odkrycia. Ograniczone możliwości umysłu ludzkiego powodują, że równoczesne zajmowanie się wszystkimi dyscyplinami naukowymi nie jest możliwe. Dzieje się tak m.in. i z tego względu, że każda z nich, dążąc do poznania określonego wycinka rzeczywistości, bada inne kategorie zjawisk, wymagające różnych metod dla ich zaobserwowania, zrozumienia i włączenia w system danej dyscypliny naukowej. Pojęcie dyscypliny naukowej jako części składowej nauki, mającej swój własny, wybrany z całej rzeczywistości przedmiot badań i stosującej dla jego poznania właściwe sobie metody badawcze, nie wymaga dodatkowych wyjaśnień. Czasem zamiast o dyscyplinie naukowej mówimy o nauce z dodaniem odpowiedniego przymiotnika, np. nauka historyczna. Należy powiedzieć jeszcze kilka słów na temat klasyfikacji dyscyplin naukowych. Najczęściej wymienianym i najlepiej znanym systemem porządkującym dyscypliny naukowe jest ich sklasyfikowanie według przedmiotu badań. Dzielimy więc naukę na: a) nauki przyrodnicze (zajmujące się przyrodą i człowiekiem jako jej częścią), b) nauki humanistyczne, czyli społeczne (zajmujące się człowiekiem jako członkiem społeczeństwa), do których należy także historia. Można tu wspomnieć, że innym interesującym podziałem nauk jest rozróżnienie nauk formalnych i empirycznych. Pierwsze z nich mogą uzasadniać swoje twierdzenia i wynikające z nich systemy wyłącznie metodami dedukcyjnymi, bez odwoływania się do doświadczenia. Takimi naukami są \ogika formalna oraz matematyka (ze wszystkimi swoimi częściami składowymi, jak np. teoria gier, cybernetyka, teoria 9 informacji itd.). Wszystkie pozostałe nauki są naukami empirycznymi uzasadniającymi swe twierdzenia zarówno przy pomocy indukcji, jak i dedukcji; według tego podziału zatem, w którym za kryterium przyjęto najogólniejsze cechy metody badań, historia należy do nauk empirycznych, czyli opartych na doświadczeniu. Chociaż w dalszym ciągu nie będziemy już wracali do problemów klasyfikacji nauk, warto uprzytomnić sobie, że w myśl zreferowanych systemów klasyfikacyjnych historia jest nauką społeczną i zarazem empiryczną. Wyraz „historia" bywa używany w dwojakim znaczeniu. Oznacza on bądź dzieje, tzn. wszystko to, co wydarzyło się w przeszłości, bądź też dyscyplinę naukową, dział nauki, zajmujący się badaniem dziejów. To drugie znaczenie wyrazu „historia", w znaczeniu nauki historycznej stanowić będzie przedmiot naszych dalszych rozważań. Historia nie jest nauką o przeszłości w ogóle. Są całe wielkie okresy przeszłości, których nie bada historia, lecz inne nauki, także przyrodnicze. Np. przeszłość świata roślinnego jest przedmiotem paleobotaniki, przeszłość zwierząt - paleozoologii, przeszłością naszej planety Ziemi zajmuje się geologia, itd. Historia natomiast bada przeszłość człowieka. Zdefiniowanie historii jako nauki badającej przeszłość ludzi nie jest jednak wystarczające, albowiem są jeszcze inne dyscypliny naukowe, których przedmiotem jest człowiek w przeszłości, jak np. antropologia, badająca stanowisko człowieka w świecie istot żywych i jego pochodzenie oraz inne pokrewne zagadnienia. Do takich dyscyplin można by zaliczyć również archeologię, która nie jest nauką historyczną w węższym tego słowa rozumieniu; trzeba tu wszakże od razu podkreślić, że istnieją również zwolennicy poglądu uznającego archeologię za część szeroko rozumianej historii. Pogląd ten jest o tyle uzasadniony, że dzieje ludzkości stanowią pewną całość; badanie tej całości to właśnie nauka historyczna sensu largo (w szerokim znaczeniu). Konieczne jest zatem dalsze sprecyzowanie, uściślenie przedmiotu nauki historycznej. Człowiek jest istotą społeczną, podejmującą świadome działania w związku z grupą społeczną, w której żyje. Postępowanie jego, mające na celu zaspokojenie różnych potrzeb materialnych, emocjonalnych i intelektualnych (te dwie ostatnie kategorie bywają czasem określane łącznie jako potrzeby duchowe), może być bardziej lub mniej uświadomione, ale zawsze związane jest ze społeczeństwem - nawet wtedy, kiedy jest przeciw niemu skierowane. Co więcej, znaczna większość ludzkich poczynań, wyjąwszy elementarne popędy wspólne ze światem zwierzęcym 10 (zdobywanie pożywienia, popęd płciowy itd. - ale już nawet nie sposób ich zaspokajania) staje się zrozumiała i jasna dopiero na tle społeczeństwa, w którym dana jednostka działa. Dlatego najwłaściwsze wydaje się określenie historii jako nauki zajmującej się przeszłością ludzi żyjących w społeczeństwie lub przeszłością człowieka jako istoty społecznej. Tym samym zajmująsię jednaki inne nauki społeczne, np. socjologia, ekonomia, opierająca wyniki swoich badań na tym samym materiale faktograficznym, tzn. uwzględniające te same fakty, co fakty będące przedmiotem badań historycznych. Na czym więc polega różnica pomiędzy tymi dyscyplinami naukowymi a historią? W XIX wieku różnicę tę widziano przede wszystkim w tym, że historia miała być nauką opisową, doszukującą się co najwyżej prostych genetycznych związków pomiędzy poszczególnymi faktami (??.: „II wojna światowa rozpoczęła się na skutek uderzenia Niemiec hitlerowskich na Polskę" - zdanie to nie zawiera nieprawdy, ale jednocześnie nie tłumaczy w sposób wystarczający całego splotu [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plpies-bambi.htw.pl
|
|
 |
Odnośniki
Często usiłujemy ukryć nasze uczucia przed tymi, którzy powinni je poznać.Metody Numeryczne Anna Barcz 2008 Zawodowe, WI ZUT studia, Metody numeryczne, egz, MN Egzamin Zawodowe 2008Marek Ludwicki 2 automatyka i robotyka, Studia, Automatyka i robotykaMetodologia badan Brzezinska, studia, Metodologia badań społecznychMeteorologia i Klimatologia 6 Kondensacja rosa, MOJE STUDIA Toksykologia i Mikrobiologia środowiska (Ochrona Środowiska - dzienne), Meteorologia i klimatologiaMetody Numeryczne Anna Barcz 2008 Zawodowe, STUDIA, WIL PK, Metody numeryczneMarcin spr 2, Studia budownictwo pierwszy rok, Chemia budowlana, Chemia budowlana, Nowy folder (3), Moje sprawozdanieMarshall 2, studia, ekonomia uek, marshallMaria Grzegorzewska, studia, oligo, oligoMc Kenzie, pielęgniarstwo, studia pielęgniarstwoMarcin - Program Nauczania z Dydaktyki, STUDIA, Dydaktyka
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plimikimi.opx.pl
|
|
|
 |
Często usiłujemy ukryć nasze uczucia przed tymi, którzy powinni je poznać.
|
|
|
|