aaaaCzęsto usiłujemy ukryć nasze uczucia przed tymi, którzy powinni je poznać.aaaa [ Pobierz całość w formacie PDF ]
Patologie społeczne - Mariusz Jędrzejko
Nowa seria wydawnicza Wydziału Pedagogicznego
Wyższej Szkoły Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora.
W ramach serii będą się ukazywały monografie, skrypty
oraz prace zbiorowe poświęcone współczesnym problemom
patologii społecznej, w tym jej etiologii, zagrożeń
oraz programom zapobiegania.
W kolejnych numerach:
• Prostytucja
• Uzależnienia elektroniczne
• Pułapki hazardu
• Korupcja — ciemna strona władzy
• Mobbing
• Handel ludźmi - dżuma XXI wieku
• Sekty — ucieczka od świata wartości • Wykluczeni i zmarginalizowani — polskie
fawele
• Terroryzm
• Słownik młodzieżowego slangu • Zorganizowana przestępczość narkotykowa
• Mechanizmy uzależnień
Zapraszamy autorów do współpracy
Wyższa Szkoła Humanistyczna imienia Aleksandra Gieysztora
Patologie
społeczne
Pod redakcją Mariusza Jędrzejko
PUŁTUSK 2006
Rada Programowa
prof. dr hab. Kalina Bartnicka (przewodnicząca), dr hab. Ryszard Bera,
dr Wiesław Bożejewicz, prof. dr hab. Czesław Cekiera,
prof. dr hab. Brunon Hołyst, dr Mariusz Jędrzejko,
prof. dr hab. Zdzisław Kosyrz, prof. dr hab. Wiesław Pływaczewski,
prof. dr hab. Ryszard Stępień, dr Dariusz Sarzała
Recenzent
prof. dr hab. Zdzisław Kosyrz
Projekt okładki
Barbara Kuropiej ska-Przybyszewska
Skład i łamanie Studio OFI
© Copyright by Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Pułtusk
2006
Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części
niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji
(drukarskiej, fotograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Autorów
i Wydawcy.
Wydawca:
Wyższa Szkoła Humanistyczna
im. Aleksandra Gieysztora
ul. Daszyńskiego 17, 06-100 Pułtusk
tel./fax (48-23) 692-50-82
e-mail: rektorat@wsh.edu.pl
www.wsh.edu.pl
ISBN 83-89709-43-0
Realizacja na zlecenie Wydawcy Oficyna Wydawnicza ASPR-JR
Spis treści
Mariusz Jędrzejko
Wstęp ......................................... 7
Rozdział I
Marta Petrykowska
Patologia społeczna - próba definicji problemu ... 13
Rozdział II Wiesław Bożejewicz
Sekty - zagrożenia etyczno-moralne ............. 41
Rozdział III Józef Bednarek
Zagrożenia w cyberprzestrzeni
83
Rozdział IV
Dariusz Sarzała
Podkultura przemocy w warunkach izolacji więziennej
................................... 149
Rozdział V
Mariusz Jędrzejko, Roman Biskupski
Narkomania - skala i charakter zjawiska ......... 187
Strona 1
Patologie społeczne - Mariusz Jędrzejko
Bibliografia .................................... 239
Indeks nazwisk ................................. 251
Wstęp
ISaedy na młodzieżowym rynku Stanów Zjednoczonych pojawili się bitnicy, znaczna,
część Amerykanów przeżyła prawdziwy szok. Posądzani o narkomanię, awanturnictwo,
rozwiązłość seksualną stali się dla niemałej części konserwatywnej społeczności
Ameryki „zagrożeniem" nie mniejszym niż komuniści. Ta niezwykle interesująca
subkultura młodzieżowa została uznana za patologiczną. Media, które szybko
zainteresowały się bitnikami, upowszechniły obraz młodego niemyjącego się
mężczyzny, słuchającego jazzu, niezmieniającego ubrań oraz namiętnie
uczestniczącego w seksualnych orgiach. Trudno się dziwić, że bitnicy szybko
stali się uosobieniem zagrożeń dla synów i córek z purytańskiej amerykańskiej
rodziny.
Rozpoczynając od bitników, których kultowe dzieło „W drodze" Jacka Kerouaca
dotarło niedawno do polskich księgarń, wchodzimy w obszar problemowy określany
przez jednych innością lub odmiennością, przez innych zaś patologią, dewiacją,
wykluczeniem lub naznaczeniem. Obszar ten z jednej strony jest fascynujący,
ukazuje bowiem dynamikę zmian społecznych i kulturowych, z drugiej zaś strony
odsłania ciemną stronę życia człowieka. Jak wynika z badań społecznych, 9 000
000 Polaków jest uzależnionych od tytoniu1, niemal 660 000 eksperymentuje z
narkotykami2, w roku 2005 stwierdzono ponad 59 000 przestępstw z ustawy o
przeciwdziałaniu narkomanii3, ponad 800 000 rodaków uznaje się za alkoholików4,
niemal 50% alkoholu wypija niespełna 8% populacji, wiek inicjacji alkoholowej
zszedł już do 11-12 lat, a narkotykowej do 12-13 lat. Kilkaset tysięcy młodych
ludzi działa aktywnie w subkulturach młodzieżowych, a kolejne kilkadziesiąt
tysię-
1 Za: Fundacja „Promocja Zdrowia", 31.05.2005.
2 Za: Krajowe Biuro Zapobiegania Narkomanii, Warszawa 2005.
3 Skala zjawiska narkomanii w Polsce, Centralne Biuro Śledcze Komendy Głównej
Policji, Warszawa 2005, marzec, s. 9.
4 Alkohol a twoje zdrowie, Warszawa 2003, s. 10.
____________________________ Wstęp
cy pozostaje pod oddziaływaniem sekt i destrukcyjnych kultów. Problem nie jest
tylko „polski", jest bowiem dostrzegany w wielu krajach Unii Europejskiej -
Hiszpanii i Holandii (narkomania), Niemczech (skinheadzi, uzależnienia
elektroniczne), Czechach (narkomania, prostytucja), jak i nienależących do Unii.
W Rosji i na Ukrainie gwałtowanie narasta zjawisko młodzieżowej narkomanii i
zorganizowanej przestępczości. Z kolei w Stanach Zjednoczonych 40 milionów ludzi
regularnie odwiedza strony pornograficzne, w Internecie jest ponad 3 miliony
stron pornograficznych, a średni wiek pierwszego kontaktu z pornografią wśród
młodzieży wynosi 11 lat5. W krajach Unii Europejskiej 9-26% młodzieży w wieku
16-24 lata deklaruje ciągły kontakt z narkotykami. W Niemczech i Rosji rosną w
siłę skrajnie nacjonalistyczne subkultury deklarujące (i wcielające w życie)
wrogość do innych kultur, religii i narodów. Z kolei władze czeskie podkreślają
gwałtowny wzrost zjawiska młodzieżowej prostytucji. Podobne zjawiska obserwuje
się w Bułgarii, Mołdawii i na Ukrainie.
Wracając na polski grunt, dodajmy do tego znaczący (sięgający w niektórych
regionach nawet 30%) odsetek młodych ludzi zmargi-nalizowanych na skutek
bezrobocia, szybko rosnącą liczbę osób uzależnionych od mediów elektronicznych
(Internet, telefon komórkowy, gry elektroniczne), niemal 40 000 rzeszę
prostytuujących się dziewcząt i chłopców, a także silnie rozwijający się rynek
usług ho-moseksualnych6. Brunon Hołyst w swojej Kryminologii podaje, że według
danych urzędowych 1,8% populacji uczniów to młodzież nieprzystosowana i
zagrożona, a w badaniach wskaźnik nieprzystosowania społecznego dzieci w wieku
szkolnym sięga 6,5%7. Z kolei Maria Jarosz8 i Andrzej Kojder9 przedstawiają
zatrważające dowody patologizacji władzy i korupcji. Wskażmy również na
narastające wśród młodzieży uzależnienia od hazardu, zjawisko mobbingu i
szkolnego bullingu, niepokojące analizy dotyczące samobójstw, przestępczość
zorganizowaną i ... otrzymujemy niepokojący obraz rzeczywistości otaczającej
człowieka. Czy na podstawie powyższych liczb i danych można postawić tezę, że
szybkimi krokami zmierzamy do masowego występowania zagrożeń patologią
społeczną?
5 www.pornografia.alleluja.pl/tekst.php?numer=10429.
6 Prostytucja jako problem społeczny, medyczny i moralny, red. M. Jędrzej-ko,
Pułtusk 2005, s. 17.
7 B. Hołyst, Kryminologia, Warszawa 2000, s. 652.
8 Zob. M. Jarosz, Władza, przywileje, korupcja, Warszawa 2004.
9 Zob. A. Kojder, Przeciwdziałanie korupcji w krajach Unii Europejskiej,
Warszawa 2003.
Strona 2
8
Zeszyt nr l
Wstęp
Jak się wydaje, istota problemu tkwi nie tylko liczbach, choć one same muszą
wzbudzać szerszą refleksję nad kondycją społeczeństwa oraz
edukacyjno-wychowawczymi wyzwaniami. Patologie i dewiacje - w różnych swoich
przejawach - od zarania dziejów towarzyszyły człowiekowi. Wśród Ariów
powszechnie praktykowano odurzanie się „somą", która była najprawdopodobniej
wywarem z maku bądź muchomora czerwonego Grecy okresu helleńskiego masowo
nadużywali alkoholu, a prostytucja była częścią kultury Egiptu, Babilonii i
Rzymu. Z kolei XVIII-wieczny Londyn był obszarem grasowania kilku tysięcy
młodych bandytów, a warszawskie Szmulki okresu PRL to swoista współczesna
„stajnia Augiasza". Analizując dzieje ludzkości, nie trudno dostrzec, że na
drodze postępu zło, w różnych przejawach, zawsze towarzyszyło człowiekowi, a od
czasu naukowej refleksji Emila Durkheima dostrzegamy problem anomii i dewiacji
jako nieodłączną część życia człowieka.
Przed 1989 rokiem na rozwój zjawiska patologii społecznej zwracało uwagę wielu
polskich badaczy. Pierwszy z nich Adam Podgórecki już pod koniec lat 60. podjął
się analizy tego problemu w Polsce Ludowej. Zauważmy jednak, że przed badaczami
tego okresu stawało wiele barier, w tym i cenzura, która nie dopuszczała do
pisania o zjawisku alkoholizmu, samobójstw czy narkomanii. Niezwykle
interesującym studium patologii społecznej tamtych lat była praca prof. Marii
Jarosz Problemy dezorganizacji rodziny. Determinanty i społeczne skutki, która
ukazała się w niewielkim nakładzie w 1979 roku. Powołując się na badania,
autorka wskazała, że już w 1976 roku ponad milion dzieci było zagrożonych
wykolejeniem społecznym na skutek biedy10. Okres po 1989 roku przyniósł
rozszerzenie się wielu zjawisk patologii społecznej, zwłaszcza narkomanii,
przestępczości i agresywnych subkultur młodzieżowych. Obserwujemy także
zjawisko, któremu można by nadać umowne określenie „zagrożenia wychowawcze
przełomu XX i XXI wieku".
Patologie wkraczają w życie społeczne i ekonomiczne. Korupcja i mobbing stają
się nie tylko tematem wielu prasowych publikacji, lecz problemem w wymiarze
ogólnopolskim, godząc w etos pracy, jakość wykonywanych usług oraz relacje
interpersonalne. Prowadzą do dehumanizacji pracy i moralnego relatywizmu. Liczba
ofiar tych patologii jest trudna do określenia, ale wynosi
10 Por. Polska, ale jaka?, red. M. Jarosz, Warszawa 2005 s. 34.
Człowiek i zagrożenia
Wstęp
dziesiątki, jeśli nie setki tysięcy; z jednej strony mamy sławetną „Biedronkę",
z drugiej korupcję w służbie zdrowia, administracji samorządowej, systemie
zdobywania praw jazdy i polityce.
W podkreślanej przez media coraz szerszej przestrzeni patolo-gizacji życia
społeczno-gospodarczego dorasta niemała część młodego pokolenia. W atmosferze
pędu do sukcesu dorosłych oraz materialnego spełnienia w coraz szerszym zakresie
czerpie wzorce zachowań z kultury masowej. Ta zaś jest coraz bardziej pozbawiona
humanistycznych treści. Z drugiej jednak strony zachowania części młodzieży są
jej reakcją na kulturę „mieć" coraz częściej preferowaną przez dorosłych. W
przeprowadzonych przez studentów Wydziału Pedagogicznego WSH badaniach
dotyczących skali zjawiska patologii społecznej wśród mazowieckiej młodzieży,
ponad 18% respondentów stwierdziło, że rodzice nie mają dla nich czasu, a niemal
30%, że nie rozmawia z rodzicami o problemach wieku dorastania. Prawie 26%
deklaruje eksperymenty z narkotykami, a blisko połowa upiła się przynajmniej
jeden raz w wieku poniżej 16 lat. Ale nie jest tak, że młodzi chłoną tylko złą
stronę życia. Coraz częściej bunt przeciwko proponowanej im drodze życia pełnej
materialnego „mieć" znajdujemy na „wlepkach" i w piosenkach hip-hop.
Interesujące ruchy sprzeciwu wobec kultury „mieć" inspiruje duszpaterstwo
akademickie. Jednak obraz znaczącej części młodego pokolenia budzi obawy.
Współczesny język dziecięco-młodzieżowy jest pełen wulgaryzmów. Podwórka,
podmiejskie pociągi, dzielnice biedy i popegeerowskie wioski pełne są
wykluczonych i zestygmatyzowanych. Przywołajmy w tym miejscu uwagę jednego ze
studentów naszej uczelni odbywającego praktykę w warszawskiej szkole
gimnazjalnej: dostałem się na zajęcia do „zsypu" albo „śmietnika", gdzie
zgromadzono repetują-cych chłopców i dziewczynki. Bardziej to przypominało
slumsy niż 3. klasę gimnazjum. Rynsztokowy język, rzucanie wyzwisk, kłótnie i
nieprzyzwoite uwagi wobec siebie. Horror. W przerwie nauczycielka powiedziała,
że nie było źle, bo ...nie odzywali się do mnie wulgarnie... Czy obraz takich
szkół i takiej młodzieży zdobywa przewagę nad szkołą jako placówką uczącą i
wychowującą? Jak się wydaje, współcześnie niezwykle aktualna pozostaje
sformułowana 20 lat temu teza prof. Marii Grzegorzewskiej dotycząca dziecka
Strona 3
Patologie społeczne - Mariusz Jędrzejko
Patologie społeczne - Mariusz Jędrzejko
nieprzystosowanego społecznie. Mówi ona o nim w sposób następujący: „Odwrócenie
zainteresowań od wartości pozytywnych i chęć wyżycia się w akcji społecznie
destrukcyjnej. Podziw i zainteresowanie dla tzw. złych czynów. Cynizm i brawura
w tym względzie. Nieżyczliwy stosunek do człowieka, do cudze-
10
Zeszyt nr l
Wstęp
go mienia..."u. Choć to ocena surowa, to oddaje postawy niemałej już części
młodzieży.
Niniejszą publikacją Wydział Pedagogiczny WSH inauguruje wydawanie prac
poświęconych różnym przejawom patologii społecznej w ramach serii „Człowiek i
zagrożenia". Dzięki wsparciu i naukowej poradzie prof. Kaliny Bartnickiej, prof.
Zdzisława Kosyrza, prof. Brunona Hołysta i rektora uczelni prof. Adama
Ko-seskiego prezentujemy cykl publikacji odnoszących się do problemów żywo
obecnych w młodym pokoleniu. Autorzy serii pragną, aby publikowane w kolejnych
częściach opracowania z jednej strony przybliżyły współczesne zjawiska patologii
społecznej, z drugiej zaś wskazywały, jak im przeciwdziałać.
Zważywszy na ich skalę, rozległość problemową, a także różne aspekty
(psychologiczne, społeczne, prawne, medyczne), publikacja została rozłożona na
kilka zeszytów. Zwróćmy uwagę, że obszar pojęciowy, jaki będzie tu omawiany,
odnosi się nie tylko do konkretnych przejawów patologii (np. narkomania,
alkoholizm czy przestępczość), lecz także wieloczynnikowych i
wielopłaszczyznowych problemów społecznych (stygmatyzacja, marginalizacja,
wykluczenie, demoralizacja). Wszystkie one będą podejmowane w kolejnych
zeszytach.
Pierwszy zeszyt rozpoczyna rozdział opracowany przez dr Martę Petrykowską
poświęcony istocie pojęcia „patologia społeczna". Autorka nie tylko w sposób
przejrzysty wyjaśnia, czym jest patologia, lecz prezentuje poglądy wybitnych
socjologów - Mertona, Durkheima, Podgóreckiego. Lektura tego rozdziału będzie
szczególnie przydatna studentom rozpoczynającym studia ze specjalnością
resocjalizacyjną, choć nie tylko.
Dr Wiesław Bożejewicz, filozof i etyk, prezentuje z kolei niektóre problemy
związane z funkcjonowaniem sekt i destrukcyjnych kultów. Jak sądzimy,
opracowanie tego autora jest odpowiedzią na dynamiczny rozwój rożnego rodzaju
destrukcyjnych kultów, które wykorzystując psychomanipulację, prowadzą do
rozlicznych osobistych, jak i rodzinnych tragedii. Problem podejmowany przez dr
Bożejewicza ma dwa wymiary - pierwszy to narastanie skali zjawiska ucieczki do
sekt, drugi zaś to niebezpieczne mechanizmy psychomanipulacyjnego oddziaływania
na młodych trafiających do sekt. W trzecim rozdziale dr hab. profesor APS Józef
Bednarek, jeden ze znawców obszaru mediów, prezentuje złożoną problematykę
uzależnień cyberprzestrzni, zwanych info-
11 M. Grzegorzewska, Pedagogika specjalna, Warszawa 1964, s. 71.
Człowiek i zagrożenia
11
Wstęp
holizmem. Zauważmy bowiem, że Internet, gry elektroniczne czy telefon stają się
nie tylko narzędziami edukacyjnymi i ułatwiającymi życie, lecz także niezwykle
silnymi środkami uzależniającymi. Przykłady opisywane przez prasę i czasopisma
ukazują, że cy-berprzestrzeń „pochłania" wręcz setki tysięcy młodych ludzi.
Problem ten ma już taką skalę, że w poradniach psychologicznych odnotowuje się
coraz więcej wizyt młodych (i nie tylko) ludzi uzależnionych od Internetu czy
gier komputerowych. Dodajmy do tego, że znacząca część współczesnych
komputerowych hitów to gry pełne przemocy, brutalizmu, zabijania. W tej
„kulturze" kształtują się wzory zachowań tysięcy nastolatków. Inną przestrzenią
szerzenia agresji i przemocy są filmy rysunkowe dla dzieci, masowo emitowane w
niektórych telewizjach komercyjnych. Poprzedzając rozważania profesora Józefa
Bednarka, przywołajmy interesującą uwagę Piotra Tomasza Nowakowskiego, który
wskazuje na telewizję jako „uprzywilejowanego" członka rodziny. Przy czym owo
„uprzywilejowanie" zaczyna obsesyjnie determinować życie tysięcy dorosłych i
dzieci, którzy muszą zdążyć przełączyć kanał na kolejny tasiemiec, talk-show czy
inną telewizyjną wiwisekcję. W kolejnym rozdziale dr Dariusz Sarzała opisuje
jedną z najbarwniejszych, a przy tym najbrutalniejszych subkultur - więzienną
gry-pserę. Ten opis jest nieprzypadkowy, bowiem właśnie z tej subkultury coraz
więcej wzorów czerpią nie tylko wojskowa „fala", lecz również subkultury
wielkich blokowisk. Zeszyt pierwszy kończy analiza problemu narkomanii,
uwzględniająca jej szczególnie niebezpieczne aspekty - rozwój przestępczości
narkotykowej oraz społecznej destygmatyzacji tej patologii.
W kolejnych zeszytach zostaną podjęte m.in. najważniejsze pojęcia i definicje z
obszaru patologii społecznej, problemy hazardu, profilaktyki uzależnień,
Strona 4
Patologie społeczne - Mariusz Jędrzejko
agresywnych subkultur młodzieżowych, pornografii, alkoholizmu i nikotynizmu,
prawnych aspektów funkcjonowania sekt, mobbingu oraz korupcji.
Autorzy pierwszego zeszytu składają słowa szacunku i podziękowania prof. dr.
hab. Zdzisławowi Kosyrzowi za cenne wskazówki, które pomogły przygotować
zamieszczone w nim materiały.
Mariusz Jędrzejko
12
Zeszyt nr l
* Marta Petrykowska
8
1 ROZDZIAŁ I
Patologia społeczna
- próba definicji problemu
definiowanie normy i patologii w zachowaniu ludzkim wydaje się zadaniem prostym
i oczywistym. Większość z nas uważa, że wie, co jest złem, a co dobrem, grzechem
i moralnością. Po głębszym zastanowieniu okazuje się jednak, że pojęcia normy i
patologii nie istnieją w pełni obiektywnie, są relatywne, zależą od kręgu
społeczno-kulturowego, w którym człowiek żyje, przemian cywilizacyjnych,
związanych z rozwojem różnych gałęzi nauki, np. medycyny, inżynierii
genetycznej, nowych technik audiowizualnych itd., a nawet od stadium rozwoju
człowieka. Zauważmy na przykład, że co innego jest normą w okresie niemowlęctwa
i dzieciństwa, a co innego w wieku dojrzałym. Już na wstępie należy też wskazać,
że pojęcie i zakres zachowań patologicznych zmieniały się historycznie, przy
silnym wpływie czynników kulturowych, obyczajowych, a nierzadko religijnych.
Najprościej jest uznać za normalne zachowanie takie, które jest najczęstsze,
powszechne, nie odbiega od przeciętności. Wszystko to, co jest odmienne, inne,
odchylające się od miar przeciętnych, jest nazywane nienormalnym, anormalnym,
patologicznym. Oczywiście będziemy mieli do czynienia z sytuacjami, gdy takie
rozumienie normy będzie dalekie od humanizmu i tolerancji, a nawet szkodliwe,
ponieważ bez ludzi wyrastających ponad przeciętność żadne społeczeństwo nie
miałoby szansy rozwoju. Potrzebni są więc tak zwani dewianci pozytywni, ludzie
wyprzedzający swoją epokę, ludzie patrzący dalej niż inni. Zwróćmy uwagę, że
postrzeganie inności w kategoriach dewiacyjnych jest wpisane w rozwój
pokoleniowy. I tak dzisiejszy ubiór podkultury hip-hop
Człowiek i zagrożenia
13
Marła Pełrykowska
czy punk wzbudza opór, a nierzadko zgorszenie u osób starszych, podczas gdy w
ich młodości ich ubiór podobnie traktowały osoby starsze od nich o 30-40 lat.
Dochodzimy więc do pojęcia dewiacji, które samo w sobie ma wymiar pejoratywny.
Nazwanie kogoś dewiantem na pewno nigdy nie będzie komplementem. Termin dewiacja
pochodzi od łacińskiego devio i oznacza zboczenie z drogi, odchylenie od
kierunku. Maria Łoś definiuje dewiację jako pochowania lub stany rzeczy
traktowane jako »odmieńcze« - nie spełniające stereotypowych oczekiwań - w
sensie negatywnym bądź pozytywnym"12. Podobnie traktuje pojęcie dewiacji J.
Kwaśniewski, określając je jako „wszystkie zachowania jednostkowe lub zbiorowe,
które wykraczają poza obszar społecznej obojętności i wywołują potępienie
(repul-sję) lub też silną aprobatę (apulsję). To pierwsze można nazwać dewiacją
negatywną, drugie - mianem dewiacji pozytywnej"^.
Pomimo więc pejoratywnego znaczenia dewiacji, spotykamy się także z dewiantami
pozytywnymi. Są to ludzie, którzy łamiąc obowiązujące normy, burząc
dotychczasowy porządek społeczny, kulturowy, religijny, ekonomiczny, ogólne
pojmowanie piękna czy brzydoty, wprowadzają nowe wartości, pozytywne społecznie,
które przyczyniają się do ewolucji i postępu społecznego. Wybitni naukowcy,
pisarze, malarze, muzycy, działacze polityczni, uznawani w swoich czasach za co
najmniej ekscentrycznych, obecnie są wyniesieni na piedestał, docenia się ich
geniusz i postępowość. To dzięki nim świat ma możliwość rozwoju.
Już ponad sto lat temu Emil Durkheim twierdził, że dewiacja jest nie tylko
nieuchronna, ale i pożądana. Dewiacja negatywna, chociaż nie używał tego
sformułowania, przyczynia się do integracji grupowej, wzrostu solidarności
społecznej. Podtrzymuje także system wartości, przyczynia się do ewoluowania
norm, tak aby społeczeństwo nie pozostawało w bezruchu. Dostrzegł on także
istnienie dewiacji pozytywnej, różnych odmian inności, np. zbrodni i świętości,
herezji i rewolucjonizmu. Według poglądów Durkheima dewiacja to objaw zdrowia, a
nie choroby społecznej. Jej występowanie świadczy o rozwoju społeczeństwa, musi
więc ona towarzyszyć zmianom społecznym, a jej brak świadczy o zastoju i tym
należy się martwić: „wszystko, co normalne, jest
12 M. Łoś, Rola dewiacji w procesach zmiany społecznej, [w:] Zagadnienia
patologii społecznej, red. A. Podgórecki, Warszawa 1976, s. 23.
Strona 5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]