aaaaCzęsto usiłujemy ukryć nasze uczucia przed tymi, którzy powinni je poznać.aaaa [ Pobierz całość w formacie PDF ]
Marta BogdanowiczPsychologiakliniczna dzieckaw wiekuprzedszkolnymWydanie drugie poprawioneWARSZAWA 1981 WYDAWNICTWA SZKOLNE I PEDAGOGICZNEOk�adk� i kart� tytu�ow� projektowa� Romuald SochaRedaktor wydania pierwszego Danuta TraczRedaktor wydania drugiego Maria G�rbiei-Zi�tkowska Redaktor techniczny Krystyna Milewska KorektorzyMaria Grz�da, Ewa MinginTytu� dotowany przez Ministra Edukacji Narodowej..~~ wr.~ w :.l.%J ri�,'.: ~ ~^~,'~ Y y~ m 1\ % n,~::,,:7P�nfl'~\.j~ ~'~LSBN 83-02-04596-9~ Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Wars2awa 1985Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Warszawa 1991Wydanie drugie poprawione Nak�ad 19820i~180Arkuszy: wyd. 16,28; druk. 16,5Oddano do sk�adania we wr2e�niu 1990 r. Podpisano do druku w marcu 1991 r. Druk uko�czono w kwietniu 1991 r. Papier wkl�s�odruis kl. III, 70 gZam. nr 7114e/90Zak�ady Graficzne w PoznaniuwsT�PPsychologia kliniczna dziecka to obszerna dziedzina wiedzy, w kt�re j gromadzone, od oko�o 100 lat, do�wiadczenia praktyczne i badania naukowe sta�y si� podstaw� wielu koncepcji teoretycznych, wyja�niaj�cych zjawiska o charakterze patologicznym w zachowaniu dziecka: W podr�czniku zawarta jest do�� du�a ilo�� materia�u o charakterze teoretycznym. Wydaje si� tu konieczne przekazanie niezb�dnej wiedzy, kt�ra niesie og�ln� kultur� psychologiczn� i stwarza tym samym przes�anki do samodzielnego rozwi�zywania problem�w, z kt�rymi na co dzie� spotyka si� nauczyciel. Problem�w tych nie spos�b by�oby om�wi� w jednym podr�czniku ani poda� szczeg�owe recepty na ich rozwi�zanie.Przy opracowywaniu podr�cznika, w zwi�zku z bogactwem problematyki, jaka sk�ada si� na psychologi� kliniczn� dziecka, napotka�am liczne trudno�ci z dokonaniem wyboru tre�ci i podj�ciem decyzji, kt�re z nich zamie�ci�, a kt�re pomin��. Czy wyb�r by� trafny, poka�e praktyka, a do�wiadczenia w pracy z podr�cznikiem mog� si� przyczyni� do jego udoskonalenia.Wiele tre�ci, wa'znych z punktu widzenia znajomo�ci psychologii klinicznej, musia�o zosta� pomini�tych. Cz�� z nich czytelnicy powinni sami uzupe�ni�, na przyk�ad kieruj�c si� problemami wy- szczeg�lnionymi po ka�dym rozdziale w "Zagadnieniach do opracowania". Zasta�y one sformu�owane z my�l�, aby poszerzy� przekr�j zagadnie� prezentowanych w podr�czniku oraz aby zach�ci�-czytelnika do samodzielnego, praktycznego zastosowania wiedzy zdobytej podczas lektury podr�cznika. Wyb�r zagadnie� zaleconych do opracowania nale�y do prowadz�cego zaj�cia. W niekt�rych przypadkach jego pomoc b�dzie niezb�dna przy rozwi�zywaniu trudniejszych problem�w.`' Uk�ad tre�ci podr�cznika jest nast�puj�cy: pierwsze dwa roz--~~ dzia�y zawieraj� og�ln� wiedz� o psychologii klinicznej dziecka.Trzeci rozdzia� traktuje o przyczynach zaburze� rozwoju psychoruchowego dzieci. Pozosta�e rozdzia�y, od czwartego do �smego, prezentuj� szczeg�ow� wiedz� o zaburzeniach rozwoju psychoruchowego dzieci, o charakterze globalnym b�d� parcjalnym (fragmentarycznym). Informacje te usystematyzowano tak, aby przypomnie� podstawowe dane o neurofizjologicznych podstawach omawianych proces�w i ich rozwoju w wieku przedszkolnym. Nast�pnie scharakteryzowano objawy zaburze� rozwoju tych proces�w, metody ich diagnozowania oraz sposoby oddzia�ywania korekcyjno-wychowawczego.By�abym bardzo usatysfakcjonowana, gdyby ten podr�cznik sta� si� przewodnikiem w pracy zawodowej nauczyciela, pomagaj�c mu~ w rozwi�zywaniu konkretnych problem�w w pracy z dzie�mi.Mam nadziej�, �e przyda si� te� psychologom dzieci�cym jako kompendium wiedzy z tego zakresu, a wi�c przewodnik do podj�cia szerszych studi�w nad psychologi� kliniczn� dziecka. Warto przypomnie�, �e jest to pierwszy i jak dotychczas jedyny podr�cznik psychologii klinicznej dziecka.Oddaj�c ksi��k� czytelnikom, pragn� z�o�y� serdeczne podzi�kowania recenzentom tej pracy: prof. dr hab. Marii Susu�owskiej oraz dr Hannie Nartowskiej, kt�rych szczeg�owa i wnikliwa ocena, wynikaj�ca z wysokich kompetencji w zakresie psychologii klinicznej, by�a bardzo pomocna. Wiele cennych uwag dostarczy�a mi recenzja mgr Krystyny Doroszewicz i mgr Barbary Strupczewskiej.I. WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII KLINICZNEJ DZIECK A1. Zarys historii psychologii klinicznejPsychologia kliniczna to jedna z ga��zi psychologii stosowanej. Zwykle wymienia si� kilka �r�de� powstania psychologii klinicznej, w�r�d kt�rych jednym z wa�niejszych by�y pocz�tki rehabilitacji dzieci upo�ledzonych umys�owo, g�uchych, dzieci sprawiaj�cych trudno�ci wychowawcze, a w zwi�zku z tym potrzeba psychologicznej pomocy w zakresie diagnozy i terapii tych dzieci.Na�wa i data powstania psychologii klinicznej wi��e si� z za�o�eniem w 1896 roku Kliniki Psychologicznej, czyli pierwszej na �wiecie poradni psychologicznej dla dzieci. Powsta�a ona z inicjatywy Lightnera Witmera w Stanach Zjednoczonych A.P. W tej pierwszej poradni, za�o�one j przy Uniwersytecie Stanu Pensylwania, zacz�to zajmowa� si� dzieckiem jako jednostk�, ale nie w aspekcie bada� naukowych i ustalania og�lnych prawid�owo�ci dotycz�cych psychiki, czym dotychczas interesowa�a si� psychologia, lecz w celu udzielenia pomocy dziecku. Ka�dym przypadkiem zajmowa� si� zesp� specjalist�w, a polega�o to na dok�adnej i wszechstronnej analizie przypadku dziecka i jego �rodowiska. Tak wszechstronna diagnoza stwarza�a podstaw� do ukierunkowania oddzia�ywa� terapeutycznych. Metoda kliniczna, w uj�ciu L. Witmera, polega�a na wykorzystaniu wiedzy x metod psychologii og�lnej do wyja�niania problem�w jednostki, na przyk�ad dziecka spo�ecznie nieprzystosowanego.Koncepcja ta przyj�a si� szeroko, podobnie jak i termin psychologia kliniczna, nawi�zu j�cy do problematyki i stylu pracy w klinice L. Witmera. Tak�e obecnie w psychologii klinicznej dziecka stosuje si� wszechstronne opracowania ka�dego przypadku (tzw. studium przypadku - case study) przez zesp� specjalist�w r�nych dziedzin (team).Praktyczne zajmowanie si� problematyk� upo�ledzenia umys�o5wego wymaga�o stworzenia narz�dzi pomiaru sprawno�ci intelektualnej. Francuski psycholog Alfred Binet i jego wsp�pracownik Teofil Simon opracowali pierwsz� skal� inteligencji. Umo�liwia�a ona rozpoznawanie przypadk�w upo�ledzenia umys�owego u dzieci i okre�lanie kierunku ich kszta�cenia. Opublikowana w 1905 roku Skala Inteligencji Bineta-Simona jest nadal, w unowocze�nionych wersjach, stosowana na ca�ym �wiecie (np. jako Skala Inteligencji Termana-Merrill).Psychologia kliniczna stanowi najbardziej rozwini�ty dzia� psychologii stosowanej. W Polsce psychologia kliniczna ma bogat� tradycj� trzech pokole� klinicyst�w. Jej pocz�tki wi��� si� z nazwiskami Jana Ochorowicza, Edwarda Abramowskiego i Stefana B�achowskiego, kt�rzy wsp�pracuj�c z lekarzami podejmowali badania psychologiczne nad zjawiskami z zakresu psychopatologii. Jej dorobek nawi�zuje do oryginalnych polskich opracowa� teoretycznych z zakresu psychologii og�lnej i osobowo�ci. Na pocz�tku lat sze��dziesi�tych zacz�y pojawia� si� w Polsce coraz liczniejsze publikacje z psychologii klinicznej dziecka. Do najwa�niejszych prac w tej dziedzinie nale�� publikacje Haliny Spionek, Marii Susu�owskiej, Marii Tyszkowej, Hanny Nartowskiej, Ireny Obuchowskiej, Janusza Kastrzewskiego, Ma�gorzaty Ko�cielskiej, Tadeusza Ga�kowskiego, Marii Ch�opkiewicz, Hanny Olechnowicz, Izabeli Bielickiej i El�biety W�grzynowicz.Zagadnienia do opracowania1. Co wiesz o pocz�tkach psychologii klinicznej dziecka?2. Wyja�nij terminy: psychologia kliniczna, metoda kliniczana, studium przypadku.Je�eli zainteresowa�y Ci� te zagadnienia to:S. Na podstawie cytowanej literatury okre�l, jakie by�y inne �r�d�a powstania psychologii klinicznej i.4. W Atlasie psgchoLogicznym W. Szewczuka odszukaj fotografie i informacje dotycz�ce przedstawicieli psychologii klinicznej w Polsce i n,a �wiecie, w tym tak�e zajmuj�cych si� higien� psychiczn� ~.5. Przejrzyj kartotek� biblioteki, wynotuj nazwiska psycholog�w zajmuj�cych si� psychologi� kliniczn� d�iecka i okre�l, jak� problematyk� si� interesuj�. 1 Psychologia kliniczna (pod red. A. Lewickiego). Warszawa 1969; W. Sanocki Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej. Gda�sk 1978 Uniwersytet Gda�ski; C. Beers Umys�, kt�ry sam siebie odnalaz�. Warszawa 1948 PIHP.q W. Szewczuk Atlas psychologiczny. Warszawa 1976 PWN.2. Przedmiot, zadania i podstawowe poj�cia psychologii klinicznejPodstawowym poj�ciem, kt�re wymaga zdefiniowania, jest psychologia kliniczna. Definicje tego poj�cia znajdujemy w wielu podr�cznikach psychologii'. Zgodnie z tymi definicjami psychologia kliniczna jest ga��zi� psychologii stosowanej, kt�ra przyjmuje za przedmiot bada� zaburzenia zachowania, inaczej zaburzenia czynno�ci ludzkich E.O zaburzeniach zachowania mo�na m�wi� wtedy, gdy czynno�ci te trac� ukierunkowanie na cel lub ulegaj� dezorganizacji w swym przebiegu (wg T. Tomaszewskiego). Zaburzenia czynno�ci uniemo�liwiaj� regulowanie stosunk�w cz�owieka z otoczeniem: zar�wno zaspoka jonie potrzeb osobistych, jak i rozwi�zywanie zada� stawianych przez �rodowiska i sytuacje (wg A. Lewickiego), a wi�c utrudniaj� mu przystosowanie si� (wg ,W. Szewczuka). Takie uj�cie psychologii klinicznej nawi�zuje do rozumienia psychologii jako nauki o regulacji wzajemnych stosunk�w cz�owieka z otoczeniem.Przedmiotem zainteresowania psychologii klinicznej s� nie tylko zaburzenia zachowania, ale tak�e ich przyczyny i skutki. W ten spos�b dochodzimy do sformu�owania problem�w, kt�rymi zajmuje si� psychologia kliniczna. S� to: diagnoza, terapia i profilaktyka zaburze�. Te trzy podstawowe problemy wytyczaj� praktyczne zadania psychologii klinicznej.Z�dania psychologii klinicznej w zakresie diagnozy s� nast�puj�ce: opis (symptomatologia) i rozpoznawanie istniej�cych odchyle� w zachowaniu czlowieka, wyja�nianie ich przyczyn (etiologia) i patomechanizm�w ich powstania.Do zada� w zakresie terapii nale�� formu�owanie i realizacja programu post�powania korekcyjnego wobec zaburze� stwierdza...[ Pobierz całość w formacie PDF ]