aaaaCzęsto usiłujemy ukryć nasze uczucia przed tymi, którzy powinni je poznać.aaaa [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Prawo międzynarodowe prywatne

Dr Marcin Glicz

6.10.2009

Materia:

1.)   Ustawa a.) ustawa z 12 listopada 1965 roku Prawo prywatne międzynarodowe.

                   b.) KPC – międzynarodowe postępowanie cywilne

                   c.) Rozporządzenie RZYM I

                   d.) Rozporządzenie RZYM II

2.)   Podręcznik a.) Maksymilian Pazdan „Prawo prywatne międzynarodowe”

                               b.) Piotr Łaski „Prawo prywatne międzynarodowe - REPETYTORIUM”

3.)   Wykłady a.) Glicz (część ogólna)

                           b.) Kruczalak-Jankowska (część szczegółowa).

Forma:

Pisemny. 2 pytania z części ogólnej + kazus z części szczegółowej. Zerówka pisemna, na ostatnim wykładzie.

Prawo kolizyjne – ma rozstrzygać konflikt praw. Przepisy kolizyjne. Rozstrzyga spory

Nie reguluje bezpośrednio stosunków prawnych – tylko pośrednio – wskazuje odpowiednie prawo.

Jest to młoda dziedzina – około 100 lat.

Opiera się głownie na doktrynie a nie na długotrwałym stosowaniu.

Uzupełnia prawo krajowe.

Szerokie pojęcie PPM – ustawy kolizyjne + konwencje (np. Międzynarodowe Konwencje Sprzedaży Towaru).

Wąskie pojęcie PPM – tylko normy o charakterze kolizyjnym, pośrednie. Nie regulują niczego – tylko wskazują prawo właściwe.

13.10.2009

Ogólna charakterystyka PPM:

1.)   Prawo

2.)   Prywatne

3.)   Międzynarodowe

Kolejność tych elementów jest dowolna.

PRAWO PRYWATNE – zespół norm, dotyczących stosunków opartych na równorzędności stron: stosunki osobiste, majątkowe w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego i prawa pracy.

PPM to gałąź szeroko pojętego prawa prywatnego.

MIĘDZYNARODOWE – zespół norm, które dotyczą stosunków prawnych z elementem obcym (o charakterze międzynarodowym).

Element obcy wynika z:

1.)   Podmiot jest osobą fizyczną o obywatelstwie obcego państwa lub mająca miejsce zamieszkania za granicą, lub osobą prawną z siedzibą za granicą.

2.)   Gdy przedmiot stosunku prawnego znajduje się za granicą (określone zachowania się tego podmiotu).

3.)   Gdy dokonanie czynności prawnej lub zaistnienie zdarzenia prawnego miało miejsce za granicą.

Powyższe elementy występują obecnie często (obecność w UE).

Mamy do czynienia z konfliktem norm w przestrzeni (na tle stosunków z elementem obcym). Odpowiedzi udzielają przepisy ustawy o PPM.

PPM:

1.)   UJĘCIE W ZNACZENIU WĄSKIM – to wyłącznie normy kolizyjne rozgraniczające działanie różnych systemów prawnych w przestrzeni. Mają one określić, czy stosuje się normy prawa cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego, prawa pracy do danego stosunku prawa prywatnego.

Normy II stopnia (normy o normach) – jest to także norma kompetencyjna. Wskazują nie tyle kompetentny organ, ale i właściwy system prawny. Normy pochodzenia krajowego (podejście stosowane na UG).

2.)   UJĘCIE W ZNACZENIU SZEROKIM – obejmują prócz norm kolizyjnych także normy merytoryczne o zasięgu międzynarodowym, regulują stosunki prawne bezpośrednio. Stanowią prawo jednolite.

Zespół norm regulujących sytuację prawną cudzoziemca, przebywającego na terenie RP – normy merytoryczne, niekoniecznie prawo prywatne, ale i publiczne (np. gospodarcze). Nie należy do PPM.

Zachodzi stosunek krzyżowania się.

PPM   a   prawo obcych (prawo cudzoziemców):

Art. 8 PPM – zasada ogólna traktowania cudzoziemców na równi z obywatelami RP.

PPM   a   międzynarodowe postępowanie cywilne:

Postępowanie sądowe w międzynarodowych sprawach cywilnych. Normy o charakterze jurysdykcyjnym. Rozgraniczają zakres działania sądów polskich w stosunku do sądów zagranicznych, poprzez wyznaczanie kompetencji.

Zachodzi stosunek krzyżowania się.

PPM   a   międzynarodowe prawo publiczne:

Reguluje stosunki prawne bezpośrednio między różnymi państwami. Normy obowiązują na terenie większej liczby państw.

Reguluje stosunki prawne pośrednio. Obowiązuje tylko na terenie Polski.

Unifikacja PPM:

Wprowadzenie jednego systemu. PPM ma charakter wewnętrzny. Unifikacja jest trudnym procesem.

Harmonizacja zaś miałaby polegać na dopasowaniu względem siebie tak, by się zazębiały między sobą. Przejawem unifikacji jest aktywność Międzynarodowego Instytutu Unifikacji Międzynarodowego Prawa Prywatnego oraz w ramach ONZ – UNCITRAL.

ŹRÓDŁA PPM:

1.)   Akty prawa wewnętrznego – zawierają normy PPM pojmowanego sensu stricto.

a.)   Kodeks cywilny (Holandia, Belgia).

b.)   Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Niemcy).

c.)   Jedna lub wiele ustaw odrębnych (Polska, Szwecja, Norwegia, Finlandia, Dania).

à Ustawa z 1926 roku zastąpiona ustawą o PPM z 12 listopada 1965 roku.

d.) Przepisy kolizyjnoprawne znajdują się także w innych ustawach (prawo wekslowe, prawo czekowe, kodeks pracy, prawo o aktach stanu cywilnego, kodeks morski, prawo lotnicze).

2.)   Umowy międzynarodowe – normy o charakterze jednolitym (merytoryczne).

              Mają ujednolicać normy kolizyjne.

·         Umowy multilateralne:

-          Konwencja haska dotycząca uregulowania opieki nad małoletnimi z 12 czerwca 1902 roku;

-          Konwencja haska dotycząca ubezwłasnowolnienia i analogicznych zarządzeń opiekuńczych z 17 lipca 1905 roku;

-          Konwencja haska dotycząca kolizji praw w przedmiocie formy zarządzeń testamentowych z 5 października 1961 roku;

-          Konwencja haska o właściwości organów i prawie właściwym w zakresie ochrony małoletnich z 5 października 1961 roku;

-          Konwencja haska dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę z 25 października 1980 roku;

-          Konwencja warszawska o ujednostajnieniu niektórych prawideł, dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego, podpisana w Warszawie dnia 12 października 1929 roku.

·         Umowy bilateralne - (jest ich więcej) – przykład:

-          Umowa pomiędzy Polską a Estonią o stosowaniu prawa i o stosowaniu pomocy prawnej.

              Umowy o charakterze merytorycznym to głównie:

-          Konwencja wiedeńska z 1989 roku o międzynarodowej sprzedaży towarów;

-          Konwencja nowojorska z 1974 roku o przedawnieniu w sprzedaży towarów.

3.)   Prawo zwyczajowe – odegrało ogromną rolę w tworzeniu PPM. Kodyfikacja sprawiła, że zwyczaj stracił na znaczeniu. Niemniej jest on ważny.

4.)   Prawo wspólnotowe

a.) Rozporządzenie RZYM I, Rozporządzenie RZYM II – regulują kwestie zobowiązań.

Teoria Tramera – norma kolizyjna to norma przewidująca, kiedy należy stosować normy własne a kiedy normy obce oraz zawierające określenie trybu decydującego, którą z tych norm stosować.

Nie reguluje bezpośrednio stosunków prawnych. Adresatem jest organ stosujący prawo (sąd, kierownik USC, zwykły obywatel).

Budowa normy kolizyjnej – model trójczłonowy:

1.)   Hipoteza – obejmuje zakres. Opis pewnej stypizowanej sytuacji faktycznej, do której norma się odnosi (prawo cywilne, rodzinne i opiekuńcze, prawo pracy). Zakres zawiera wyrażenia o zabarwieniu prawnym (zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych oraz inne z zakresu prawa cywilnego).

2.)   Dyspozycja – cała istota normy kolizyjnej. Zawiera nakaz (zakaz) oraz łącznik.

A.)  NAKAZ – decyduje o wyłączeniu danego systemu prawnego. Przykłady:

à stosuje się prawo państwa;

à podlega prawu państwa;

à właściwe jest prawo państwa.

B.)  ŁĄCZNIK – wiąże sytuację prawną wykazaną w zakresie z danym obszarem prawnym. Stanowi kryterium wskazujące o jakiego państwa prawo chodzi.

a.)   określnik nominalny:

-          podstawa – różnego rodzaju więzi: obywatelstwo, miejsce zamieszkania, siedziba, miejsce położenia rzeczy, miejsce dokonania czynności.

-          dopełniacz – uzupełnia podstawę na zasadzie: kogo?, czego?; odpowiada na pytanie: czyje?, czego?; dopełniacz obywatelstwa: obywatelstwo osoby fizycznej, dziecka, matki; dopełniacz siedziby: siedziba osoby prawnej, organu, spółki.

b.) subokreślnik temporalny – precyzuje określnik nominalny pod względem czasowym. Występuje w każdej normie kolizyjnej, ale nie zawsze jest wyrażony expressis verbis. Zwroty przykładowe: każdoczesny, z chwilą urodzenia, z chwilą śmierci.

3.)   Sankcja – element normy kolizyjnej, który nie występuje w żadnym przepisie normy kolizyjnej. Szukać ich należy w normach, które przewidują sankcje w przypadku zastosowania niewłaściwych norm kolizyjnych. Stanowi podstawę zarzutu apelacyjnego.

Statut:

Obszar prawny wskazany za pomocą łącznika nosi nazwę statutu (oznacza zatem prawo właściwe dla danego stosunku prawnego). W zależności od zakresu są różne statuty:

-          stosunki rzeczowe à statut rzeczowy

-          stosunki kontraktowe à statut kontraktowy

-          stosunki personalne à statut personalny osoby fizycznej.

20.10.2009

Rodzaje norm kolizyjnych:

W doktrynie wyróżnia się normy kolizyjne w oparciu o różne kryteria.

1.)   Zupełne – inaczej wielostronne – prawo właściwe wskazuje bez względu na to, czy prawem właściwym będzie prawo własne, czy prawo obce. Rozgraniczenie w przestrzeni. Taki sposób przeważa w Polsce.

2.)   Niezupełne – nie rozgranicza działania systemu prawnego w sposób całkowity:

a.)   jednostronne – wskazuje tylko okoliczności, gdy trzeba zastosować prawo własne obowiązujące w siedzibie organu orzekającego.

b.)   dwustronne – wskazuje sfery działania prawa własnego i częściowo prawa obcego.

Przykład: art. 13 prawa lotniczego: do umów o przewóz lotniczy stosuje się prawo polskie, jeżeli umowę zawarto lub dokonano w Polsce, chyba że strony skorzystały z możliwości wyboru prawa.

Stanowią wyjątek w PPM – 2 normy: obie są jednostronne.

Baza faktyczna łącznika - art. 10 PPM :

à dokonał w Polsce czynności

jeżeli jednak... à orzeka sąd polski – art. 11 § 2 PPM.

Normy kolizyjne powinny mieć charakter dwustronny – doktryna, ale suwerenność państwa pozwala na jednostronne.

Proces przekształcenia norm niezupełnych dwustronnych, gdzie łącznik alternatywny – niemożliwy.

3.)   Kolizyjne I stopnia – inaczej normy I planu (normy szczegółowe). Mają rozgraniczać sferę działania normy merytorycznych w przestrzeni. Art. 9 – art. 35 PPM. Zwykle więc występują w części ogólnej prawa kolizyjnego.

Art. 4 PPM – odesłanie

Art. 6 PPM – klauzula porządku publicznego: może być tak, że norma ta zadziała jako norma III stopnia (III planu) na skutek odesłania do prawa państwa trzeciego.

4.)   Kolizyjne II stopnia – inaczej normy dalszego planu, pomocnicze, nadrzędne. Mają rozgraniczyć w przestrzeni sferę działania norm kolizyjnych.

5.)   Ius cogens – bezwzględnie obowiązujące. Wszystkie normy to ius cogens – jeśli strony wybiorą prawo, to sąd MUSI je stosować. Wedle jednego z poglądów KPC to ius cogens.

6.)   Ius dispositivum – względnie obowiązujące. Znajdą zastosowanie w wypadku możliwości wyboru prawa.

7.)   Ukryte:

Normy kolizyjne nie mają klasycznej postaci normy kolizyjnej. Nie są ujęte w postać normy kolizyjnej. Mogą pojawiać się w 2 postaciach:

a.)   Normy merytoryczne – zawierają w sobie normy kolizyjne. Do pewnego czasu była to zasada walutowości, że zobowiązanie musi być w pieniądzu polskim. To norma merytoryczna, ale rozwiązuje kolizję.

b.)   Normy imperatywne – wymuszające zarazem swoją właściwość jak swoje zastosowanie. Są stosowane z pominięciem prawa wskazującego normę kolizyjną. Są to zazwyczaj normy prawa publicznego. W prywatnym są rzadkie – art. 52 KP, ochrona konsumenta.

Wykładnia normy kolizyjnej:

Zasady takie jak w teorii prawa cywilnego, ale mają tu miejsce zbiorowe zabiegi interpretacyjne, bo są to normy synkretyczne.

Z Wykładnią wiąże się pojęcie kwalifikacji pojęć prawnych, bo wykładnia określająca zakres norm kolizyjnych w celu ustalenia przesłanek jej stosowania, czy dany stan faktyczny może być przyporządkowany przez subsumpcję do zakresu normy kolizyjnej.

PPM nie zawiera przepisów dotyczących kwalifikacji. W doktrynie dzielą się one na:

a.)   Kwalifikacje pierwotne – mają ustalić treść zakresu normy kolizyjnej.

b.)   Kwalifikacje wtórne – związane ze stosowaniem prawa właściwego (merytorycznego).

Źródła trudności kwalifikacyjnych:

1.)   W poszczególnych systemach prawa na...