aaaaCzęsto usiłujemy ukryć nasze uczucia przed tymi, którzy powinni je poznać.aaaa [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Maciej Tarasek: Prawo Rolne

1. POJĘCIE, PRZEDMIOT I ŹRÓDŁA PRAWA ROLNEGO

I. DEFINICJE

Informacje ogólne

W doktrynie prawa rolnego funkcjonuje spora liczba definicji tej dziedziny prawa- wszystkie jednak mają charakter ogólny i wszystkie niemal w sposób różny od siebie ujmują przedmiot tego prawa. Jedyny w zasadzie elementem wspólnym jest umieszczanie tego przedmiotu w ramach rolnictwa.

Definicja Andrzeja Stelmachowskiego

Prawo rolne to całokształt norm prawnych regulujących stosunki społeczne związane
z kształtowaniem ustroju rolnego, w tym także produkcji rolnej i rynku rolnego.

Definicja Romana Budzinowskiego

Prawo rolne to zespół norm prawnych regulujących działalność rolniczą oraz stosunki społeczne ściśle z tą działalnością związane.

O tym co jest „działalnością rolniczą” decyduje z kolei istnienie odpowiednio zorganizowanego zespołu instrumentów (gospodarstwo rolne), podmiotu, który działalność prowadzi (producent rolny) oraz efektu końcowego jakim są produkty rolne.

Definicja A. Carozzy

Prawo rolne to zespół norm prawnych regulujących produkcję rolną i działalność z nią związaną

Definicja A. Germanno

Prawo przedsiębiorstwa ukierunkowanego na ochronę żywych organizmów zwierzęcych
i roślinnych, których wprowadzenie na rynek jako produktów wolnych podlega ekonomicznym prawom Kinga i Engla

Definicja W. Winklera

Zespół prawnych norm odnoszących się do rolnictwa. Kryterium wyodrębnienia stanowi szczególna pozycja przedsiębiorstwa rolnego.

Definicja  Aleksandra Lichorowicza

Ogół norm prawnych regulujących formy i skutki prawne i socjalne organizacji rolniczych jednostek produkcyjnych. Reżim prawny składników majątkowych tych jednostek, zasady ich funkcjonowania w przestrzeni i środowisku naturalnym, a także zasady reglamentacji procesu ich przetwarzania i wytwarzania produktów rolnych, jak też zasady organizacyjne rynku rolnego.

II. PRZEDMIOT

Prof. Lichorowicz wyodrębnia trzy zasadnicze działy prawa rolnego:

a. legislacja dotycząca: struktur agrarnych, pozycji prawnej poszczególnych grup producentów rolnych oraz technicznych aspektów produkcji; poprzez strukturę agrarną należy rozumieć „stan rolniczych jednostek produkcyjnych, tj. ich liczbę i zróżnicowanie
wg wielkości lub innych cech”;

b. przetwarzanie produktów rolnych; dział ten powstał na mocy art. 32 ust. 1 Traktatu Rzymskiego, który na produkty wstępnie przetworzone rozciąga działanie WPR; pojawiają się tendencje do wyodrębnienia prawa żywnościowego;

c. organizacja rynków rolnych; wyróżnienie tego działu także jest konsekwencją przyjęcia ustawodawstwa unijnego- jednym z podstawowych instrumentów WPR jest protekcjonistyczna organizacja rynków rolnych.

Roman Budzinowski zakreślając granice przedmiotowe prawa rolnego wskazuje na to, że:

i) przedmiotem tego prawa w pierwszej kolejności są stosunki społeczne w rolnictwie,

ii) nie wszystkie jednak tego typu stosunki, lecz tylko te związane z szeroko pojmowaną działalnością rolniczą,

iii) współczesne rozumienie pojęcia działalności rolniczej jest wynikiem ewolucji
od zwykłego używania gruntów do produkowania i wielu faz poprodukcyjnych,

iv) tak szerokie ujęcie spowodowane jest licznymi, specyficznymi funkcjami prawa rolnego (produkcyjne, handlowe, żywnościowe, środowiskowe, terytorialne),

v) to szerokie ujęcie spowodowało także objęcie funkcją ochronna tego prawa konsumentów.

III. ŹRÓDŁA

Katalog źródeł polskiego prawa rolnego jest bardzo rozbudowany ponieważ obejmuje zarówno prawo wewnętrzne, jak i prawo UE.

Na system prawa UE składają się:

a. traktaty i zrównane z nimi rangą prawną akty ustanowione przez państwa członkowskie;

b. akty prawne stanowione przez organy wspólnot – prawo wtórne;

c. umowy międzynarodowe zawierane przez UE z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi;

d. zasady prawne ETS (efektywności, równoważności (najwyższego standardu)).

Wszystkie te instrumenty (a zwłaszcza dwa pierwsze) służą także regulacji WPR.

2. Krajowe akty prawne:

a. Konstytucja (art. 12, 21, 59)

b. ratyfikowane umowy międzynarodowe

c. skodyfikowane akty prawne

d. ustawy szczególne

e. rozporządzenia

f. akty prawa miejscowego

g. statuty, regulaminy organizacji rolniczych.

Liczba aktów prawnych dotyczących rolnictwa jest bardzo obszerna. Najważniejsze z nich zostaną wymienione przy okazji omawiania pozostałych zagadnień.

2. Pojęcie, przedmiot i źródła prawa żywnościowego

I. Pojęcie.

a) definicja polskiego prawa żywnościowego (za Maciejem Taczanowskim „Prawo żywnościowe w warunkach członkostwa Polski w UE”)

Zespół wzajemnie ze sobą powiązanych norm prawnych, regulujących jakość żywności oraz jej produkcję i obrót, ze względu na ochronę zdrowia człowieka (konsumenta). Jest to definicja sensu stricto. Szersze znaczenie nabiera to pojęcie poprzez dodanie „ochrony innych interesów konsumenta”.

Już od 1919 r. polskie prawo żywnościowe (na wzór państw zaborczych) zaliczane jest do prawa sanitarnego.

b) definicja legalna prawa żywnościowego UE

Zawarta w art. 3 pkt 1 rozporządzenia 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady.

Prawo żywnościowe oznacza przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne regulujące sprawy żywności w ogólności, a ich bezpieczeństwo w szczególności, zarówno na poziomie Wspólnoty, jak i na poziomie krajowym. Definicja ta obejmuje wszystkie etapy produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności.

II. Zakres przedmiotowy.

Generalnie wskazuje się na podstawowe znaczenie norm regulujących bezpieczeństwo żywności (food safety) oraz jakość rynkową żywności (food quality) na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji.

Przedmiot prawa żywnościowego sensu stricto został nakreślony w art. 1 i 2 u.b.ż.ż. (przepisy te są uzupełniane poprzez odesłanie do rozporządzeń wspólnotowych).

Zakresem ustawy objęto zagadnienia bezpośrednio dotyczące bezpieczeństwa żywności, jak
i sprawy pośrednio z nim związane:

a) wymagania zdrowotne żywności, z wyłączeniem spraw dotyczących jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych;

b) wymagania dotyczące przestrzegania zasad higieny żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością;

c) właściwość organów w zakresie przeprowadzania urzędowych kontroli żywności oraz wymagania dotyczące przeprowadzania tych kontroli.

Punkty b) i c) pełnią rolę służebną wobec zadania pierwszego.

Jeżeli posługujemy się definicją sensu largo prawa żywnościowego, to do zakresu przedmiotowego należy także włączyć regulacje związane z jakością handlową żywności (marketing standards), związaną z ochroną pozazdrowotnych interesów konsumentów.

III. Źródła prawa żywnościowego.

a) polskie źródła

Obecnie obowiązującym, naczelnym aktem prawnym polskiego prawa żywnościowego jest ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia. W przeważającej części jest to akt prawny o charakterze kompetencyjnym, umożliwiający wdrożenie obowiązujących przepisów prawa wspólnotowego.

Prawo żywnościowe obejmuje inne, b. liczne akty. Wśród najważniejszych można wymienić:

- ustawę z dnia 7 maja 2009 r. o towarach paczkowanych,

- ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym,

- ustawę z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin,

- ustawę z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego,

- ustawę z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych.

Istotną rolę odgrywają także przepisy tworzące organy odpowiedzialne za urzędową kontrolę żywności, takie jak:

- ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej,

- ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej,

- ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej.

b) regulacje wspólnotowe

Najdonioślejszą rolę na gruncie prawa wspólnotowego odgrywa rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 178/2002/WE ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego- jest to tzw. Ogólne Prawo Żywnościowe.

W zakresie urzędowej kontroli żywności obowiązuje rozporządzenie nr 882/2004/WE PE
i Rady z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych oraz rozporządzenie nr 853/2004/WE (z tego samego dnia) w sprawie higieny w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego.

3. POJĘCIE PRODUKTU ROLNEGO, PRODUCENTA ROLNEGO W PRAWIE WSPÓLNOTOWYM I PRAWIE WEWNĘTRZNYM

I. PRODUKT ROLNY

i) PRAWO KRAJOWE

Choć polskie akty prawne wielokrotnie posługują się pojęciem produkt rolny (np. ustawa
z dnia 16 kwietnia 2004 r. o nadmiernych zapasach produktów rolnych i produktów cukrowych; ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych), to nigdzie go nie definiują, odnosząc się w tym względzie do regulacji unijnych. Brak takiej definicji jest także spowodowany tym, że w okresie PRLu nie istniało wspieranie rynków poszczególnych produktów, co przesądzało o braku konieczności ich określania.

W ustawie z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych zdefiniowano za to pojęcie artykułu rolno spożywczego- są to „produkty rolne, runo leśne, dziczyznę, organizmy morskie i słodkowodne w postaci surowców, półproduktów oraz wyrobów gotowych otrzymywanych z tych surowców i półproduktów, w tym środki spożywcze”.

ii) PRAWO WSPÓLNOTOWE

Zakres postanowień Traktatu Rzymskiego odnoszących się do rolnictwa został określony za pomocą terminu „produkt rolny”. Art. 32 definiuje je w dwojaki sposób:

a) w ust. 1 jako „płody ziemi, produkty hodowli i rybołówstwa oraz produkty pierwszego stopnia przetworzenia” bezpośrednio związane z tymi produktami. W orzeczeniu Bielfiel-König ETS ostatniemu wyrażeniu nadał taki sens, że decydujący jest ekonomiczny związek pomiędzy produktem podstawowym a produktem przetworzonym, a nie liczba kolejnych etapów przetwórstwa.

b) w ust. 2 wprowadzono bardziej konkretne odniesienie do listy zawartej w załączniku I do Traktatu oraz jej uzupełnień na mocy decyzji Rady.

Jakie są relacje pomiędzy w/w zakresami pojęcia „produkt rolny”? Funkcja załącznika I polega na wskazaniu produktów, które uznaje się za rolne- i to ta lista produktów, pomimo istnienia definicji z ust. 1, ma realne znaczenie. Zwłaszcza, że pomiędzy ust. 1 a 3 istnieje sporo rozbieżności. Z jednej strony załącznik I zawiera produkty, które nie pokrywają się
z definicją z ust. 1 (np. alkohol etylowy, ser, margaryna), z drugiej- pomija takie, które się w tej definicji mieszczą (np. skóra, drewno, pióra). Różnic tych należy upatrywać w pewnych błędach legislacyjnych- Francja proponowała, by wspólny rynek obejmował i produkty rolne, i produkty żywnościowe. Definicja miała wyjaśniać czym są te pierwsze, załącznik zaś miał zawierać wyczerpująco wskazywać także produkty żywnościowe. W tekście końcowym jednak odwołanie do produktów żywnościowych jednak znikło, pozostała jednak i lista,
i definicja.

Ze względu na ogólny zakres pojęcia produktów rolnych należy zwrócić uwagę na produkty rybołówstwa. ETS w kilku sprawach orzekł, że rybołówstwo morskie zawsze podlegało WPR.

II. PRODUCENT ROLNY

i) PRAWO KRAJOWE

De lege lata brak wyraźnej definicji producenta rolnego w polskim prawodawstwie. Nie oznacza to, że nie dochodziło do profesjonalizacji zawodu rolnika- odbywało się to za pomocą przepisów oddziałujących na podnoszenie zdobywanych kwalifikacji oraz wzmacniających status socjalno-zawodowy rolników (ubezpieczenia społeczne).

Wskazać można na art. 2 ustawy z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych
i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw, który niejako „przy okazji może definiować producentów rolnych:

„Osoby fizyczne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz osoby prawne prowadzące gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym lub prowadzące działalność rolniczą w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej mogą organizować się w grupy producentów rolnych (…)”

ii) PRAWO WSPÓLNOTOWE

Traktat Rzymski, definiując produkty rolne, posługuje się terminami „podmioty zajmujące się działalnością rolniczą” oraz „producenci”, nie definiując ich jednak. Jednak ustawodawstwo wtórne posługuje się tym pojęciem dość szeroko. Na wstępie należy zaznaczyć, że pojmowanie producenta rolnego jako podmiotu, który wytwarza produkty definiowane jako „produkty rolne” byłoby zbytnim uproszczeniem (co bowiem np. z rolnikami zajmującymi się także przetwórstwem?).

ETS w orzeczeniu Denkavit vs. FZA Warendorf uznał, że termin ten jest wystarczająco szeroki, aby objąć produkcję rolną dowolnymi metodami, a konkretne uznanie danej działalności za rolniczą należy do kompetencji państw członkowskich.

Bardziej obiektywna definicja znajduje się w aktach prawnych odnoszących się do polityki strukturalnej. I tak udzielenie wsparcia gospodarstwom rolnym jest możliwe wówczas, gdy prowadzenie gospodarstwa stanowi podstawowy zawód rolnika (określono to za pomocą dwóch kryteriów: rolnik nie może przeznaczać ponad połowy czasu pracy na pracę nie związaną z prowadzeniem gospodarstwa oraz 50% dochodów powinno pochodzić
z prowadzonego przez rolnika gospodarstwa). Inni mogli w ograniczonym stopniu korzystać
z udzielanej pomocy. Wyraźnie także stwierdzono, że producentem rolnym nie musi być wyłącznie osoba fizyczna.

W orzeczeniu Dorno vs. Komisja ETS odrzucił możliwość automatycznego „wyrzucania” producentów z możliwości korzystania z rozwiązań wprowadzonych dla przetwórców.

4. KONCEPCJA GOSPODARSTWA ROLNEGO W ORZECZNICTWIE ETS

Pojęcie gospodarstwa rolnego w prawie unijnym jest szeroko stosowane, co nie oznacza jednak, że istnieje jednolita definicja. Np. w ustawodawstwie strukturalnym „gospodarstwo rolne” określane jest jedynie jako podstawowa jednostka podlegająca wsparciu.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości wielokrotnie odnosił się do tej kwestii- np. w sprawie Santa Anna vs. INPS, gdy to sąd włoski wprost zwrócił się o podanie definicji „gospodarstwa rolnego”- uznając, że brak definicji zawartej w Traktacie Rzymskich oznacza, że to instytucjom wspólnotowym przypadło zadanie stworzenia takiej definicji. Trybunał wyraźnie stwierdził, że pomimo szerokiego stosowania definicja gospodarstwa rolnego nie jest ujednolicona i podlega zmianom w zależności od przeznaczenia konkretnych aktów prawnych. Brak- w przepisach Traktatu, w ustawodawstwie wtórnym- ogólnej, jednolitej definicji, które miałaby uniwersalne zastosowanie.

Znaczenie tego terminu uzależnione jest od kontekstu, ale fakt użytkowania części gruntów dla celów pozarolniczych nie wyklucza a priori wykluczenia go z zakresu ustawodawstwa wolnego Unii (tak w sprawie Lee vs. Minister of Agriculture).

5. DEFINICJE LEGALNE GOSPODARSTWA W PRZEPISACH PRAWA ROLNEGO

I. Informacje ogólne.

Gospodarstwo rolne jest najstarszą historycznie jednostką wytwórczą w rolnictwie. W ujęciu ekonomicznym za gospodarstwo rolne uważa się celowo zorganizowany zespół ludzi, ziemi
i innych środków produkcji, którego zadaniem jest wytwarzanie produktów rolniczych przez uprawę roślin i chów zwierząt.

Definicje prawne określają gospodarstwo rolne w ujęciu przedmiotowym (wychodząc od zespołu składników), albo w ujęciu funkcjonalnym (wychodząc od określonej działalności).
Z reguły ustawodawca pod tym pojęciem rozumie zespół czynników produkcji rolnej tworzący zorganizowana całość produkcyjną- co nie odbiega znacząco od definicji ekonomicznych.

II. Definicja gospodarstwa rolnego w prawie prywatnym

Art. 553 kc definiuje gospodarstwo rolne na użytek wszelkich stosunków prawnych unormowanych przez kodeks cywilny.

Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

Niektóre materialne składniki gospodarstwa rolnego:

- grunty rolne- pełnią szczególną rolę, gdyż przesądzają o rolnej kwalifikacji całego zespołu;

- urządzenia- niebędące budynkami obiekty i urządzenia budowlane;

- inwentarz- to nie tylko zwierzęta, ale także szeroko rozumiany sprzęt niezbędny
do produkcji.

Niematerialne składniki, a więc „prawa związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego” należy rozumieć szeroko, np. prawa wynikające z zawartych umów kontraktacyjnych,
z umów ubezpieczenia mienia i ziemiopłodów.

Orzecznictwo przez „zorganizowaną całość gospodarczą” rozumie składniki, które tworzą pewien spójny system zdolny do osiągania wymierzonych celów. Zdaniem NSA brak któregokolwiek ze składników nie przekreśla możliwości tworzenia przez pozostałe gospodarstwa rolnego. 

III. Definicja gospodarstwa rolnego w prawie publicznym

W sferze przepisów publicznoprawnych liczne ustawy posiadają własne definicje legalne. Wskazać tu można:

a) ustawę z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym:

Art. 2 ust. 1

Za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów, o których mowa w art. 1, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej.

Warunkiem sine qua non uznania danego obszaru gruntów za gospodarstwo rolne jest przekroczenie określonej powierzchni, grunty w istocie nie muszą stanowić ani zorganizowanej całości, ani nie ma też wymogu ich rolniczego wykorzystania. Element własnościowy (względnie posiadanie) statuuje pojęcie gospodarstwa. Definicja ta ma charakter przedmiotowy, nawiązując przede wszystkim do pojęcia użytków rolnych (m.in. grunty orne, sady, łąki trwałe).

b) ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników

Art. 6 pkt 4

[Ilekroć w ustawie jest mowa o:] (…) gospodarstwie rolnym - rozumie się każde gospodarstwo służące prowadzeniu działalności rolniczej (…)

Taka definicja pozwala objąć omawianym pojęciem najszerszy zespół składników. Rolniczą jednostką gospodarczą będzie to, którego elementem są grunty, jak także to tego elementu pozbawione.

c) ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego

Art. 2 pkt 2

[Ilekroć w ustawie jest mowa o:] (…) "gospodarstwie rolnym" - należy przez to rozumieć gospodarstwo rolne w rozumieniu Kodeksu cywilnego o obszarze nie mniejszym niż 1 ha użytków rolnych; (…)

IV. Definicja gospodarstwa rolnego w prawie wspólnotowym

Najnowsze regulacje prawa wspólnotowego definiują gospodarstwo rolne odwołując się do wielofunkcyjności obszarów wiejskich. Takie ujęcie (funkcjonalne) pozwala gospodarstwo rolne ująć uniwersalnie, zwiększając tym samym jego zakres.

i) rozporządzenie Rady WE nr 1782/2003 z dnia 29 września 2003 r. ustanawiające wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki

rolnej i ustanawiające określone systemy wsparcia dla rolników

Art. 2 lit. b

Oznacza wszystkie jednostki produkcyjne zarządzane przez rolnika, które znajdują się na terytorium tego samego Państwa Członkowskiego.

Definicja ta ukazuje charakter gospodarstwa rolnego wskazując na czynnik zarządzania, co należy rozumieć jako kierownictwo podmiotu prowadzącego gospodarstwo.

ii) rozporządzenie Rady nr 21/2004 z dnia 17 grudnia 2003 r. ustanawiające system identyfikacji i rejestrowania owiec i kóz

Art. 2 lit. b

Oznacza każdy budynek, zagrodę lub, w przypadku hodowli prowadzonej na otwartej przestrzeni, miejsce, w którym zwierzęta przebywają, są hodowane lub oporządzane, na stałe lub tymczasowo, z wyjątkiem przychodni lub klinik weterynaryjnych.

V. Podsumowanie

Jak widać nie istnieje jedna definicja gospodarstwa rolnego. Co więcej, niekiedy ustawodawca posługuje się tym pojęciem nie wskazując na to, jakie znaczenie mu nadaje. Za Za istotne elementy definicji doktryna podaje:

1) nawiązanie do ekonomicznych kategorii gospodarstwa rolnego,

2) wykorzystanie ziemi jako niezbędnego składnika produkcji,

3) akcentowanie w zależności od celów regulacji ujęcia przedmiotowego gospodarstwa (punktem wyjścia jest zespół składników), bądź funkcjonalnego (nawiązanie do charakterystyki działalności jako elementu wyróżniającego),

4) koncentrowanie się na gospodarstwie indywidualnym,

5) wyróżnianie zróżnicowanego składu elementów majątkowych (czynników produkcji)
i różnorodnych tytułów prawnych władania tymi składnikami, uzależnione od celów poszczególnych regulacji.

6. GOSPODARSTWO ROLNE A PRZEDSIĘBIORSTWO ROLNE

I. WZAJEMNY STOSUNEK POJĘĆ W PRAWIE POLSKIM

Definicje gospodarstwa rolnego ujmują je jako zorganizowaną całość i odzwierciedlają ekonomiczne pojęcie takiego gospodarstwa, jako zorganizowanego zespołu czynników produkcji rolnej. Taki warsztat rolny może przybierać formę bądź gospodarstwa rolnego, bądź przedsiębiorstwa.

W Polsce od lat funkcjonuje zasada rozdzielania tych pojęć- dychotomię taką wprowadził już Kodeks Zobowiązań z 1934 r. Gospodarstwo rolne nie było uważane za przedsiębiorstwo zarobkowe na gruncie Kodeksu Handlowego z 1934 r. Prawo przemysłowe z 1927 r. wyraźnie stwierdzało, że za przemysł nie uważa się rolnictwa, ogrodnictwa i sadownictwa.

I choć wciąż brak jest pojęcia przedsiębiorstwa rolnego to można zauważyć proces kształtowania się kategorii prawnej przedsiębiorstwa rolnego.

U ustawie z 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej zawarto definicję działalności gospodarczej, którą jest „zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły”. Przedsiębiorcą jest ten, kto prowadzi taką działalność we własnym imieniu. Jednak w art. 3 usta...