aaaaCzęsto usiłujemy ukryć nasze uczucia przed tymi, którzy powinni je poznać.aaaa [ Pobierz całość w formacie PDF ]

UNIWERSYTET WROCŁAWSKI

WYDZIAŁ  NAUK HISTORYCZNYCH I PEDAGOGICZNYCH

                                          KIERUNEK HISTORIA

                                                      MACIEJ MAZUR

ŚREDNIOWIECZNI KONNI WOJOWNICY Z EUROPY, BLISKIEGO I DALEKIEGO WSCHODU I ICH KODEKSY POSTĘPOWANIA

Praca magisterska

napisana pod kierunkiem

prof. dr hab. Mateusza Golińskiego

WROCŁAW 2009

SPIS TREŚCI

WSTĘP……………………………………………………………… ……………………..s. 3

ROZDZIAŁ I

KODEKS MORALNO-OBYCZAJOWY ŚREDNIOWIECZNYCH RYCERZY EUROPEJSKICH……………………………………………………………………………s. 9

ROZDZIAŁ II

ETYKA WALKI JEŹDŹCÓW W ŚWIECIE MUZUŁMAŃSKIM NA PRZYKŁADZIE PERSÓW, ARABÓW I TURKÓW………………………………………………………..s. 32

ROZDZIAŁ III

MYŚL BUSHIDO CZYLI ZBIÓR ŚCISŁYCH NORM REGULUJĄCYCH ZACHOWANIE JAPOŃSKICH SAMURAJÓW……………………………………………………………s. 55

ZAKOŃCZENIE………………………………………………………………………….s. 72

BIBLIOGRAFIA………………………………………………………………………….s. 75

WSTĘP

              Według szwajcarskiego uczonego Jean’a-Jacques’a Babela, do roku 1939 na całym świecie stoczono 14 513 wojen w ciągu 5559 lat, co daje częstotliwość trzech konfliktów zbrojnych w ciągu jednego roku lub usposobienie) to realizowany i obowiązujący w , czy zbiór idealnych (ideałów), jasno określonych. Dzięki zaangażowaniu w realizację tych wzorów zachowań uwidaczniają się danej grupy oraz kształtuje się oraz odtwarza .

W i pojęcie to odnosiło się bardziej do zwyczaju przyjętego w , wzmocnionego poprzez codzienną praktykę, lecz także wiązało się z kwestiami , z pozytywnie ocenianymi wartościami. Do pojęcie to wprowadził , który opisywał dzięki niemu określony sposób życia konkretnych grup społecznych w swojej pozycji . Mimo, że pojęcie to formalnie opisuje utrwalone sposoby działania konkretnych grup czy społeczności, konsekwentnie nie używa się go do opisu sposobów działania w grupach łamiących normy społeczne przyjęte w danym społeczeństwie, jak np. – był tym, co odróżniało rycerza od chłopa czy mieszczanina, określał ogólny styl życia rycerzy.

Oprócz etosu rycerzy średniowiecznych wykształciły się również inne, specyficzne odmiany, wśród których można wyróżnić: etos Homerycki (odnoszący się do wojowników z kart i ), etos spartański, etos samurajski (), czy współczesny etos wojskowy.

Jak już wspomniano etyka, zajmuje się zakresem wartości, które wchodzą w skład etosu danej grupy. Według Encyklopedii PWN, etyka to ogół ocen i norm moralnych przyjętych w danej epoce i zbiorowości społecznej lub konkretny ich system, tj. tyle co moralność.

W niniejszej pracy, gdzie jednym z motywów przewodnich są opisy sposobu życia, obyczajów konnych wojowników, pojawią się pojęcia takie jak etyka i moralność. Autor nie chciałby zostać zrozumiany tak, że używa powyższych nazw zamiennie. Zarówno etyka jak i moralność w pracy będą miały inny wydźwięk znaczeniowy.

W celu rozróżnienia istoty powyższych pojęć zastosowanych w kontekście tematu tej pracy dla ciekawszego i łatwiejszego ich scharakteryzowania, oprócz słownikowo-wyjaśniających definicji, za przykłady posłużą tu informacje pochodzące z trzech dziedzin naukowych: filozofii, psychologii i prawa

Sięgając do filozofii warto na początek zacząć od Friedricha Nietzschego. Jak pisze historyk filozofii Władysław Tatarkiewicz, nie tylko stworzył on inną etykę od dotychczasowych, ale był również wyznawcą nowej moralności. Zatem opisując zastaną moralność Nietzsche tworzył  etykę, a negując ją wykreował nową moralność: „ (…) to co sam głosił, było także moralnością, bo było wartościowaniem i normowaniem czynności ludzkich. Rzec można, że był nie tylko twórca nowej etyki, czyli nowej teorii moralności, ale także twórcą nowej moralności. (…) Moralność tworzyli na ogół nie filozofowie, tworzyły ją religie i ruchy społeczne, a filozofowie tylko utworzoną już moralność opracowywali. Nietzsche zaś poszedł dalej: podjął zadanie stworzenia nowej moralności.” Wypracowując własną etykę dokonał „przewartościowania wszystkich wartości”. Tatarkiewicz pisze, iż sprzeciwiał on się przede wszystkim wartościom duchowym i związanemu z nimi chrześcijaństwu – podziałowi ludzkiego postępowania na dobre i złe. Tworząc relatywistyczną teorię wartości wyszczególnił „moralność panów” i „moralność niewolników”: „Każdy ma taką moralność, jaką ma naturę. (…)Jednych natura jest silna, a innych słaba. (…)Silni z natury rzeczy cenią dostojność i godność osobistą.(…) Zupełnie inaczej słabi (…): litość, miękkość serca, miłość, altruizm, względność”. Historyk filozofii pisząc o moralności Nietzschego wspomina, że najważniejszą dla niego wartością było życie, którego cel jest w nim samym.

Nietzsche krytykował ideę dobra głoszoną najpierw przez Sokratesa, a później przez Platona. Warto zatem przeanalizować w skrócie istotę etyki określoną przez powyższych Wielkich.

Sokrates jest nazywany twórcą etyki, pierwszy opisał dobra moralne. Etyczne były kwestie dotyczące tylko ludzi, charakteryzujące cnotliwe ich postępowanie – zatem oparte na wiedzy, „praktycznym rozsądku”. Cnotę wiązał Sokrates z użytecznym życiem np. uczynną pracą, tylko wtedy żyć można sprawiedliwie i szczęśliwie, zatem cnotliwie. Wiedzy takiej człowiek mógł się nauczyć, więc on sam decyduje czy chce poznać „wielkie dobro”.

Platon usystematyzował wiedzę o cnotach swojego nauczyciela, tym samym nie identyfikował cnoty tylko z rozumem. Wykreował teorię czterech cnót opisując swoją ideę duszy: „Trzy są tedy cnoty odpowiednio do trzech części duszy: mądrość jest cnotą części rozumnej, męstwo – impulsywnej, panowanie nad sobą – pożądliwej; ponadto potrzebna jest czwarta cnota – sprawiedliwość – łącząca wszystkie części duszy i utrzymująca wśród nich ład (…)”.

Mając filozoficzne przykłady istoty etyki i moralności, można opisać jak rozwijają się one w społecznościach, w umysłach jednostek. Psycholog Philip Zimbardo opisuje moralność jako system „przekonań, wartości i podstawowych ocen o słuszności lub niesłuszności ludzkich działań”. Autor, aby unaocznić jak dochodzi do uwewnętrznienia zasad moralnych zarówno u dzieci jak i dorosłych, przedstawia stadia rozumowania moralnego Lawrence’a Kohlberga. Koncepcja ta wyróżnia III poziomy moralności, a każdy z nich ma podległe mu stadia. Są to: „moralność prekonwencjonalna” z I stadium – „orientacja na przyjemność i unikanie kary” i II stadium – „orientacja na koszty i korzyści”, zatem przyczyną moralnego zachowania jest chęć uniknięcia kary lub nie dania się złapać oraz możliwość otrzymania gratyfikacji. II poziom to „moralność konwencjonalna”: III stadium „orientacja dobrego dziecka”, IV stadium „orientacja na prawo i porządek” – działanie moralne ma na celu otrzymanie społecznego respektu, ominięcie zarzutów autorytetów pod swoim adresem. III poziom to „moralność oparta na zasadach”: V stadium – „orientacja na umowę społeczną”, VI – „orientacja na zasady etyczne”, VII – „orientacja kosmiczna” – „powody moralnego zachowania to: przyczynić się do pomyślności społeczeństwa, osiągnąć sprawiedliwość i uniknąć samopotępienia, być wiernym uniwersalnym zasadom i czuć się częścią porządku kosmicznego, który wykracza poza normy społeczne”. Zimbardo podaje za Kohlbergiem, że większość dzieci dochodzi do III stadium przed ukończeniem 13 roku życia, stadium V osiąga mała liczba dorosłych. Warto dodać, że te wszystkie stadia obecne są we wszystkich kulturach.

Na koniec warto przytoczyć sposób ujmowania moralności w naukach prawnych, na miejscu wydaje się tu krótka charakterystyka „koncepcji formalnego prawa natury Lon Luvoisa Fullera”. Teoretyk prawa podkreślał, że przepisy prawne nie mogą być kojarzone z bezkrytycznym nakazem, łączył je raczej z „próbą podporządkowania ludzkich zachowań pewnym zasadom”. Fuller wymienia 7 cech moralności prawa:

- ogólność i uniwersalność,

- jawność i dostępność głoszonych norm,

- prawo może mieć zastosowanie jedynie do czynów, które dopiero będą miały   miejsce, a nie do przeszłych,

- zrozumiałość,

- prawo nie może wymagać zachowań sprzecznych,

- realizm- możliwość podporządkowania się mu

- stabilność – bez częstych zmian.

Takie wewnętrzne zasady prawa mają na celu „rozszerzanie, utrzymywanie i zachowywanie integralności kanałów porozumiewania się, za których pośrednictwem człowiek przekazać może bliźniemu, co postrzega, odczuwa i czego pragnie”.

Można mieć nadzieję, że tak krótkie, ale interdyscyplinarne omówienie pojęć: etyka i moralność, nada pracy większej przejrzystości przywoływanym źródłom dotyczącym jej tematu. W takim ujęciu postrzeganie historyczne danych faktów, nadaje im szerszą, ciekawszą i bliższą prawdy perspektywę.

ROZDZIAŁ I

KODEKS MORALNO-OBYCZAJOWY ŚREDNIOWIECZNYCH RYCERZY EUROPEJSKICH

Rycerstwo to zawód wykonywany przez walczących konno wojowników służących swemu panu, seniorowi bądź królowi, a także wspieranie go radą i pomocą finansową. Rycerz oznacza woja „(…) zajmującego specyficzne miejsce w społeczeństwie, którego postępowanie opierało się na szczególnym etosie, esprit de corps, sposobie działania i myślenia, co w rezultacie doprowadziło do powstania swoistej rycerskiej kultury czerpiącej szeroko z dzieł literackich oraz wartości religijnych i duchowych tego czasu.” Geoffroi de Charny, rycerz w służbie króla Jana II Dobrego z dynastii Walezjuszy oraz autor kilku prac o rycerskości przyznaje stanowi, z którego pochodzi pierwsze miejsce w społeczeństwie. Bez rycerstwa, według niego, władca nie byłby w stanie utrzymać porządku ani egzekwować prawa czyli nie potrafiłby sprawować władzy. Siłą rycerzy był postrach dla tych, którzy mieli złe zamiary, a to sprawia, że była to grupa zapewniająca pokój i stabilność rządów.

Rycerza początkowo określano terminem miles, często pojawiający się miles w źródłach od połowy X wieku, w klasycznej łacinie znaczący miles - żołnierz. Liczba mnoga -milites- oznaczała wszystkich walczących, bez podziału na konnych i pieszych. Sytuacja zmieniła się w XII wieku, kiedy zarezerwowany był wyłącznie dla rycerzy. Zdaniem Ambrożego Boguckiego w VIII w. w Europie podnosi się znaczenie jazdy i w związku z tym termin miles staje się określeniem wojownika konnego. Od momentu powstania i przez cały okres swego istnienia rycerstwo było organizacją o charakterze wojskowym. W X, a przede wszystkim w XI w. określenie milites dotyczyło zwłaszcza jeźdźców a później zaczęło określać elitarnych jeźdźców. Zastąpienie equites przez milites było wyrazem ewolucji ideowej: odtąd jedynymi wojownikami, których dokonania stawały się wielkie i słuszne byli rycerze.

Polskie słowo „rycerz”, które pojawiło się w użyciu w końcu XIV wieku pochodzi od niemieckiego ritter czyli jeździec i zostało zapożyczone za pośrednictwem czeskim. Łacińskim odpowiednikiem tego wyrazu jest oczywiście miles, lecz nie oznacza to jednak, że rycerzem nazywany był każdy polski wojownik określony tym słowem w źródłach XII-XV w. Termin Miles w polskich źródłach oznaczał również wasala, wojownika-posiadacza ziemskiego oraz wojownika pasowanego.  Odpowiedniki milites czyli francuskie słowo chevaliers ...