aaaaCzęsto usiłujemy ukryć nasze uczucia przed tymi, którzy powinni je poznać.aaaa [ Pobierz całość w formacie PDF ]
YOUNG SPORT SCIENCE
МОЛОДА СПОРТИВНА НАУКА
OF UKRAINE. 2011. V.3. P. 227-233
УКРАЇНИ. 2011. Т.3. С. 227-233
УДК 616.711-007.5
OCENA STANU FUNKCJONALNEGO ORAZ STOPNIA NASILENIA BÓLU
U PACJENTÓW ZE STWIERDZONĄ DYSKOPATIĄ DOLNEGO ODCINKA
KRĘGOSŁUPA LECZONYCH WG METODY MCKENZIEGO ORAZ WG
STANDARDÓW POSTĘPOWANIA W BÓLACH KRZYŻA.
Mirosław PROBACHTA¹ ², Agnieszka BEJER¹ ², Artur SOCHACKI ¹
¹Instytut Fizjoterapii, Uniwersytet Rzeszowski,
²Centrum Medyczne w Łańcucie – Oddział Rehabilitacji, POLSKA
OЦІНЮВАННЯ ФУНКЦІОНАЛЬНОГО СТАНУ ТА РІВНЯ ЗБІЛЬШЕННЯ БОЛЮ В ПА-
ЦІЕНТІВ ІЗ ДИСКОПАТІЄЮ ХРЕБТА, ЯКІ ЛІКУВАЛИСЯ ЗА МЕТОДИКОЮ МАККЕНЗІ ТА
ДОТРИМУВАЛИСЯ СТАНДАРТІВ ПОВЕДІНКИ ПРИ БОЛЯХ У КРИЖОВОМУ ВІДДІЛІ ХРЕБ-
ТА
.
Мирослав ПРОБАХТА¹ ² Агнес БЕЄР¹ ², Артур СОХАЦКІ¹. ¹ Інститут фізіотерапії, Університет мі-
ста Жешув ² медичний центр в Лянцуті - відділ реабілітації, ПОЛЬЩА
Анотація.
Метою роботи було оцінювання функціонального стану, а також рівня болю в пацієнтів
із підтвердженою дископатією нижнього відділу хребта, які лікувалися за методикою Маккензі, та згідно
зі стандартами поведінки при болях у попереку.
Для суб‘єктивного оцінювання рівня прояву болю використано методику VAS, натомість для оці-
нювання функціонального стану – анкету Освестри.
Дві використані методики лікування сприяли поліпшенню функціонального стану обстежених, од-
нак метод Маккензі обумовив кращі результати в показниках «біль», «ходьба», а також «професійна та
домашня робота» згідно з анкетою Освестри. Оцінювання змін напруження болю, за методикою VAS, сві-
дчить про статистично змінну різницю між двома групами на користь методу Маккензі.
Два описані фізіотерапевтичні методи є успішними для консервативного лікування больових недуг
нижньої частини хребта. Ефективнішим методом для лікування больових комплексів нижньої частини
хребта виявився метод Маккензі.
Ключові
слова
: болі частини L–S хребта, метод Маккензі, функціональний стан.
Wstęp
. Dolegliwości bólowe kręgosłupa są schorzeniem, które stało się prawdziwą plagą, nie
tylko medyczną, ale również społeczną i ekonomiczną. Koszty związane z bólami kręgosłupa sta-
nowią poważne obciążenie dla budżetu wielu państw. Są to koszty medyczne związane z samym
procesem leczenia, ale także koszty pośrednie czyli wypłaty zasiłków chorobowych, rent itp. Koszty
opieki medycznej stanowią od 7% do 34% całkowitych kosztów społecznych [1].
Szacuje się, że dolegliwości te pojawiają się przynajmniej raz w życiu u 60 do 90% populacji,
a 40% ludzi doświadcza bólu krzyża każdego roku [2]. Zespoły bólowe dolnego odcinka kręgosłupa
wiążą się z dolegliwościami umiejscowionymi w okolicy lędźwiowej, lędźwiowo–krzyżowej, krzy-
żowo–biodrowej, często promieniują do kończyn dolnych [3].
Ogólnie uważa się, że podstawową przyczyną tak częstego występowania zespołów bólowych
kręgosłupa jest szybko postępująca zmiana trybu życia współczesnego człowieka, przede wszystkim
utrata jego aktywności ruchowej. Bóle kręgosłupa są objawem różnych procesów patologicznych,
które mogą być umiejscowione w obrębie struktur tworzących kręgosłup, ale mogą również wynikać
ze zmian chorobowych tkanek odległych od kręgosłupa, w tym nierzadko narządów wewnętrznych.
W większości przypadków u podłoża ostrych lub przewlekłych bólów kręgosłupa leży uszkodzenie
krążka międzykręgowego [4].
Jedną z form zachowawczego leczenia zespołów bólowych kręgosłupa jest metoda Mecha-
nicznego Diagnozowania i Leczenia (Mechanical Diagnosis and Therapy MDT) McKenziego. Gene-
za metody sięga drugiej połowy lat pięćdziesiątych XX wieku. Jej twórcą jest nowozelandzki fizjo-
terapeuta Robin McKenzie. Autor uważa, że opracowany przez niego sposób leczenia wypełnia
przestrzeń między tradycyjną kinezyterapią oddziałującą na narząd ruchu bardziej ogólnie a terapia
manualną specyficznie nastawioną na zmieniony chorobowo konkretny segment ruchowy [5]. W
swym założeniu jest to metoda w której dysfunkcje o podłożu mechanicznym wymagają identycznej
© Probachta M., Bejer A., Sochacki A., 2011
 228
Mirosław PROBACHTA, Agnieszka BEJER, Artur SOCHACKI
terapii, swoiście antagonistycznej w stosunku do czynnika, który spowodował tę dysfunkcję. W
dużym uproszczeniu można powiedzieć, że metoda ta opiera się na zastosowaniu ruchów odwraca-
jących mechanizm wywołujący dolegliwości bólowe. McKenzie na podstawie opracowanego przez
siebie sposobu badania przyporządkowuje każdy przypadek do jednego z trzech zespołów chorobo-
wych. Są to: zespół zaburzeń strukturalnych, zespół dysfunkcji oraz zespół posturalny. Dla każdego
zespołu został opracowany specjalny odpowiednio dobrany system terapii [6].
Celem pracy była ocena stanu funkcjonalnego oraz stopnia nasilenia bólu u pacjentów ze
stwierdzoną dyskopatią dolnego odcinka kręgosłupa leczonych wg metody McKenziego oraz wg
standardów postępowania w bólach krzyża.
Materiał i metody.
Badania zostały przeprowadzone na Oddziale Rehabilitacji w Centrum
Medycznym w Łańcucie. W badaniu wzięło udział 59 pacjentów (22 kobiety i 37 mężczyzn) z roz-
poznaną w badaniach obrazowych dyskopatią odcinka lędźwiowego i lędźwiowo – krzyżowego krę-
gosłupa. Chorzy zostali podzieleni na dwie grupy porównawcze A i B. Grupę A tworzyło 28 osób, w
tym12 kobiet i 16 mężczyzn w wieku od 33 do 59 lat. Średnia wieku 43,7. Badani byli w ostrej (n=
15) i podostrej (n=13) fazie choroby. Grupę B stanowiło 31 osób (10 kobiet i 21 mężczyzn) w wieku
od 31 do 60 lat. Średnia wieku wyniosła 45,3. Ostra faza dolegliwości występowała u 18 osób, nato-
miast podostra u 13 badanych.
Wszyscy pacjenci w obu grupach porównawczych byli diagnozowani przez lekarza specjalistę
rehabilitacji medycznej. Dodatkowo osoby z grupy B byli diagnozowani przez certyfikowanego fi-
zjoterapeutę wg badania Mc Kenziego.
W obu grupach były prowadzone zabiegi fizykoterapeutyczne tj. galwanizacja anodowa, jono-
foreza, prądy diadynamiczne, interferencyjne, TENS, sollux, laseroterapia, pole magnetyczne niskiej
częstotliwości, ultradźwięki, masaż ręczny oraz edukacja pacjenta pod kątem zasad ergonomii pracy
i wypoczynku. Dodatkowo pacjenci wykonywali:
1)
w grupie A- indywidualnie dobrane ćwiczenia wg McKenziego tj. przeprost w pozycji le-
żącej, przeprost w pozycji leżącej z dociskiem terapeuty, przeprost w leżeniu z przesuniętymi bio-
drami, przeprost w pozycji stojącej, zgarbienie – przekorygowanie, przesuw boczny, zgięcia w pozy-
cji leżącej lub siedzącej. Trzech pacjentów wymagało wykonania manualnej korekcji dekompen-
sacji.
2)
w grupie B - ćwiczenia rozluźniające, izometryczne, oddechowe, ogólnokondycyjne oraz
naukę prawidłowych wzorców postawy. U 4 osób stosowany był wyciąg osiowy za miednicę, a u 3
osób wyciąg Perschla.
Czas trwania leczenia w obu grupach wynosił trzy tygodnie, w czasie których u wszystkich
chorych wykonano po 15 zabiegów kompleksowej terapii.
Do subiektywnej oceny stopnia natężenia bólu zastosowano wizualno analogową skalę VAS
(ang. Visual Analog Scale), natomiast do oceny stanu funkcjonalnego wykorzystano Kwestionariusz
Niepełnosprawności w Bólach Krzyża – Oswestry (ang. Oswestry Low Back Pain Disability Que-
stionnaire). Testy zostały przeprowadzone dwukrotnie: w 2 dniu pobytu pacjenta na oddziale oraz w
dniu wypisu do domu.
Wyniki
.W wyniku rehabilitacji prowadzonej wg metody McKenziego uzyskano istotną popra-
wę stanu funkcjonalnego we wszystkich podskalach Kwestionariusza Oswestry za wyjątkiem kate-
gorii „sen”. W grupie B nie uzyskano natomiast znamiennej poprawy w trzech podskalach „chodze-
nie”, „podróże” i „praca zawodowa i domowa” [tab. 1].
Na wykresie przedstawiono rozkład wyniku ogólnego uzyskanego w Kwestionariuszu Oswe-
stry w obu grupach przed i po rehabilitacji. Widocznym jest, iż poprawę wyników w Kwestiona-
riuszu Oswestry zaobserwowano u większości chorych, a spadek wartości punktowej dochodził na-
wet do 25 pkt., choć w większości przypadków był rzędu 0-10 pkt. Uzyskane rezultaty (spadki wa-
rtości punktowej) są nieco większe w grupie rehabilitowanej za pomocą terapii McKenziego.
Porównując skuteczność obu metod terapii okazuje się, że osoby prowadzone wg metody
McKenziego uzyskały istotnie lepsze wyniki (większe spadki punktowe) w podskali „ból”, „chodze-
nie” oraz „praca zawodowa i domowa” w porównaniu do osób usprawnianych ćwiczeniami wzma-
cniającymi [tab. 2].
Ocena stanu funkcjonalnego oraz stopnia nasilenia bólu u pacjentów
…
229
Tab. 1
Istotność statystyczna zmian stanu funkcjonalnego (wg Kwestionariusza Oswestry)
po rehabilitacji w obu badanych grupach
Grupa
Skala Oswestry
(efekt rehabilitacji)
metoda McKenzie – gr. A
ćwiczenia wzmacniające – gr. B
x
Me
s
p
x
Me
s
p
ból
-1,8
-1
1,4
0,0000
-1,0
-1
1,0
0,0002
samoobsługa
-0,5
0
0,8
0,0051
-0,5
0
1,0
0,0294
dźwiganie
-0,9
-1
1,1
0,0014
-0,4
0
0,8
0,0318
chodzenie
-0,9
-1
1,3
0,0033
-0,2
0
1,1
0,3109
siedzenie
-0,8
-1
1,0
0,0021
-0,7
-1
0,8
0,0002
Stanie
-0,8
-0,5
0,9
0,0010
-0,7
-1
1,0
0,0008
Sen
-0,4
0
1,1
0,1183
-0,8
-1
1,0
0,0010
życie społeczne
-0,6
0
0,9
0,0064
-0,5
0
1,0
0,0123
podróże
-0,6
0
1,2
0,0144
-0,4
0
1,1
0,0523
praca zawodowa i
domowa
-0,8
-1
1,1
0,0016
-0,2
0
1,0
0,2663
wynik ogólny
-7,9
-5
7,4
0,0000
-5,5
-4
6,3
0,0000
p
– wynik testu Wilcoxona
Tab. 2
Porównanie skuteczności obu metod terapii
Grupa
Skala Oswestry
(efekt
rehabilitacji)
ćwiczenia wzmacniające
– gr. B
p
metoda McKenzie – gr. A
x
Me
s
min
max
x
Me
s
min
max
ból
-1,8
-1
1,4
-5
0
-1,0
-1
1,0
-3
0
0,0335
samoobsługa
-0,5
0
0,8
-3
0
-0,5
0
1,0
-2
2
0,9101
dźwiganie
-0,9
-1
1,1
-4
1
-0,4
0
0,8
-2
1
0,1708
chodzenie
-0,9
-1
1,3
-4
1
-0,2
0
1,1
-4
2
0,0564
siedzenie
-0,8
-1
1,0
-3
1
-0,7
-1
0,8
-3
0
0,9460
stanie
-0,8
-0,5
0,9
-3
0
-0,7
-1
1,0
-3
1
0,9940
sen
-0,4
0
1,1
-3
1
-0,8
-1
1,0
-3
1
0,1097
życie społ.
-0,6
0
0,9
-3
1
-0,5
0
1,0
-3
1
0,8271
podróże
-0,6
0
1,2
-3
1
-0,4
0
1,1
-3
2
0,6897
praca
zawodowa i
domowa
-0,8
-1
1,1
-4
1
-0,2
0
1,0
-3
2
0,0471
wynik ogólny
-7,9
-5
7,4
-28
3
-5,5
-4
6,3
-23
2
0,1614
p - test Manna-Whitneya
Przed rehabilitacją poziom odczuwania bólu wg skali VAS był niemal identyczny w obu gru-
pach i wynosił średnio ok. 5,5 pkt. Po rehabilitacji w grupie, w której zastosowano metodę McKen-
ziego poziom bólu był niższy niż w grupie B, ale nie była to różnica istotna statystycznie, na co ma być
może wpływ fakt, iż przed zabiegami w tej grupie ból był nieco większy. W wyniku rehabilitacji
osiągnięto istotne statystycznie (wynik testu Wilcoxona, p = 0,0000) zmniejszenie dolegliwości bó-
lowych wg skali VAS w obu grupach badanych. Natomiast porównując zmiany poziomu zmian na-
tężenia bólu, możemy stwierdzić, że istotnie lepsze rezultaty osiągnięto w grupie osób prowadzonej wg
metody McKenziego (-2,7) niż w grupie usprawnianej ćwiczeniami wzmacniającymi (-1,7) [tab. 3].
 230
Mirosław PROBACHTA, Agnieszka BEJER, Artur SOCHACKI
Tab. 3
Ocena natężenia bólu i jego zmiany wg skali VAS w obu grupach pacjentów
Grupa
p (test
Manna-
Whitneya)
VAS
metoda McKenzie – gr. A
ćwiczenia wzmacniające – gr. B
x
Me
s
min
max
x
Me
s
min
max
przed rehabilitacją
5,6
6
2,1
2
10
5,3
5
1,7
2
9
0,6243
po rehabilitacji
2,9
3
1,4
0
6
3,6
3
1,8
0
8
0,1660
efekt rehabilitacji
-2,7
-3
1,7
-6
0
-1,7
-1
1,8
-6
1
0,0322*
Na wykresie rozrzutu przedstawiono zmiany natężenia dolegliwości bólowych wg skali VAS u
poszczególnych pacjentów biorących udział w badaniu [ryc. 1].
Ryc. 1.
Zmiany w natężeniu odczuwania bólu wg skali VAS
w obu grupach w wyniku rehabilitacji
Na rycinie 2 przedstawiono szczegółowy rozkład zmian poziomu odczuwania bólu wg skali
VAS w obu grupach. Można zaobserwować, że większe spadki (o 6, 5, 4 i 3 pkt.) pojawiały się czę-
ściej w grupie rehabilitowaną metodą McKenziego. Jednocześnie poziom natężenia dolegliwości
bólowych nie zmienił się u 10% osób prowadzonych wg metody McKenziego i 19% badanych
usprawnianych ćwiczeniami wzmacniającymi. Zaobserwowano także u 6% pacjentów z grupy B
niewielkie zwiększenie bólu o 1 pkt [ryc. 2].
metoda MCKenzie
жwiczenia wzmacniaj№ce
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
-6
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
Zmiana poziomu odczuwanego bуlu (VAS)
Ryc. 2.
Zmiana poziomu odczuwanego bólu wg skali VAS w obu badanych grupach
 Ocena stanu funkcjonalnego oraz stopnia nasilenia bólu u pacjentów
…
231
Dyskusja
. Bóle lędźwiowego odcinka kręgosłupa stanowią obecnie problem interdyscyplinar-
ny. Prawidłowe leczenie tych osób to postępowanie wielospecjalistyczne, obejmujące fizjoterapię, w
tym również edukację pacjenta odnośnie stylu życia, pracy i wypoczynku, farmakoterapię oraz w
zależności od potrzeb – psychoterapię. Podstawowym celem leczenia w zespołach bólowych kręgo-
słupa jest umożliwienie pacjentowi powrotu do pożądanego poziomu aktywności i uczestnictwa w
życiu społecznym oraz zapobieganie nawrotom i nasilaniu się przewlekłych dolegliwości [7, 8].
Z przeprowadzonych badań wynika, że w obydwu badanych grupach pod wpływem rehabilita-
cji odnotowano istotną poprawę stanu funkcjonalnego ocenianego kwestionariuszem Oswestry. Ana-
lizując poszczególne podskale kwestionariusza stwierdzamy, że badani osiągnęli cel stawiany reha-
bilitacji, a wyznaczony m.in. przez Królewskie Holenderskie Towarzystwo Fizjoterapii, a miano-
wicie zmniejszenie dolegliwości bólowych, poprawa samoobsługi i możliwość uczestnictwa w życiu
społecznym. Jednakże, osoby prowadzone wg metody McKenziego w zdecydowanej większości po-
wrócili do wykonywania prac domowych i zawodowych oraz ich stan zdrowia pozwalał na odbywa-
nie podróży. Paatelma i wsp. podjęli się porównania skuteczności trzech metod postępowania w
bólach krzyża: Ortopedycznej Terapii Manualnej (OTM), metody McKenziego oraz edukacji w za-
kresie „szkoły pleców”. W wyniku terapii prowadzonej zarówno wg metody McKenziego jak i wg
OTM uzyskano istotne zmniejszenie dolegliwości bólowych w skali VAS utrzymujące się do 6 mie-
sięcy od terapii. Istotnie większą poprawę stanu funkcjonalnego ocenianego Kwestionariuszem Ro-
landa-Morrisa autorzy uzyskali u pacjentów ćwiczonych metodą McKenziego w porównaniu do
osób usprawnianych OTM oraz grupy edukowanej w „szkole pleców” [11].
W badaniach własnych, w wyniku przeprowadzonej rehabilitacji uzyskano istotne zmniejsze-
nie nasilenia dolegliwości bólowych ocenianych skalą VAS. Porównując efekty uzyskane w obu
grupach, stwierdzamy istotnie większą skuteczność metody McKenziego. Dolegliwości bólowe w tej
grupie pacjentów zmniejszyły się o o 2,7 pkt., podczas gdy u pozostałych osób spadły o 1,7 pkt. Po-
dobne rezultaty uzyskał Skikić i wsp., którzy przebadali 34 pacjentów z bólami lędźwiowego
odcinka kręgosłupa prowadzonych przez średnio 15,5 dnia wg metody McKenziego. Uzyskali oni
znamienny spadek dolegliwości bólowych w skali VAS o 2,8 pkt. [9]. Miller i wsp. porównując
skuteczność 6-tygodniowej rehabilitacji prowadzonej również wg metody McKenziego i za pomocą
ćwiczeń wzmacniających uzyskali porównywalne rezultaty w obu grupach. Pacjenci uzyskali istotny
(p<0,05) spadek dolegliwości bólowych odpowiednio o 0,7 i 0,6 wg Kwestionariusza McGilla.
Jednocześnie u osób biorących udział w ćwiczeniach znamiennie poprawił się zakres biernego ruchu
uniesienia prostej nogi w górę (test Lasequa) [10].
Występowanie zespołów bólowych dolnego odcinka kręgosłupa przyjęło tak duże rozmiary, że
jest obecnie jedną z głównych przyczyn utraty zdolności do zarobkowania i aktywnego uczestnictwa
w życiu społecznym [12, 13]. Dlatego też, koniecznym jest zastosowanie terapii, która dawałaby
dobre i długoterminowe rezultaty. Obecnie na świecie istnieje wiele metod i technik stosowanych w
leczeniu zespołów bólowych kręgosłupa, dlatego też wybór odpowiedniego postępowania terapeu-
tycznego jest zadaniem bardzo trudnym. Uważa się, że najlepsze efekty można osiągnąć stosując
kompleksową rehabilitację obejmującą kinezyterapię, fizykoterapię oraz edukację pod kątem zasad
ergonomii pracy i wypoczynku [3, 7]. W badaniach własnych wykorzystano wszystkie w/w eleme-
nty rehabilitacji. Jednakże, kinezyterapia była u naszych pacjentów zróżnicowana – część pacjentów
prowadzonych była wg metody McKenziego, a u pozostałych zastosowano ćwiczenia wzmacniające.
Uzyskaliśmy istotną poprawę w obu grupach, jednakże otrzymane wyniki przemawiają za większą
skutecznością metody McKenziego u pacjentów ze zdiagnozowaną dyskopatią dolnego odcinka
kręgosłupa w okresie ostrym i podostrym.
Wnioski
.
1.
Obydwa sposoby postępowania fizjoterapeutycznego – metoda McKenziego oraz ćwicze-
nia wzmacniające (w obu przypadkach w połączeniu z fizykoterapią i edukacją) są skutecznym spo-
sobem leczenia zachowawczego dolegliwości bólowych dolnego odcinka kręgosłupa.
2.
Efektywniejszą metodą w leczeniu zespołów bólowych dolnego odcinka kręgosłupa oka-
zała się metoda McKenzie.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]