aaaaCzęsto usiłujemy ukryć nasze uczucia przed tymi, którzy powinni je poznać.aaaa [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Mateusz Jankowski

Polityka handlowa i jej główne instrumenty

              Polityka handlowa (polityka handlu zagranicznego lub polityka handlu międzynarodowego) - jest ogół decyzji rządowych dotyczących odpłatnej wymiany dóbr i usług pomiędzy państwami. Decyzje te bezpośrednio wpływają na oddziaływanie i kontrolę obrotów handlowych. Pojęcie „polityki handlowej” dzisiaj występuje w dwóch znaczeniach:

·         Pierwsze znaczenie (tradycyjne) - polityka handlowa rozumiana jako polityka państwa w sferze jedynie wymiany towarowej

·         Drugie znaczenie – jako synonim zagranicznej polityki ekonomicznej, czyli całości stosunków gospodarczych z zagranicą.

              Pojęcia „zagraniczna polityka ekonomiczna” i „polityka handlowa” są często używane zamiennie, przy czym  „zagraniczna polityka ekonomiczna” jest pojęciem szerszym, ponieważ obejmuje, obok polityki handlowej, politykę w odniesieniu do transferu kapitału, przepływu usług, itd.

              W ujęciu wąskim polityka handlowa polega na realizacji zadań przez państwo w sferze swojej wymiany handlowej z zagranicą, za pomocą określonych instrumentów (narzędzi).

              Do celów polityki handlowej zaliczane są m.in.:  szeroko rozumiana ochrona krajowej produkcji,  ochrona zatrudnienia czy ochrona bilansu płatniczego. Poszczególne cele polityki handlowej mogą być ze sobą niekiedy sprzeczne. W związku z tym zagraniczna polityka ekonomiczna w zakresie w jakim sprowadza się do wytyczania celów w rzeczywistości oznacza wybór spośród wszystkich celów tych priorytetowych.

              Podobnie jak w przypadku każdego rodzaju polityki, w polityce handlowej do osiągania planowanych celów stosuje się konkretne narzędzia - instrumenty:

·         cło importowe;

·         ograniczenia ilościowe;

·         bariery pozataryfowe ;

·         subwencje eksportowe.

Klasyfikacja instrumentów polityki handlowej

ad. 1) Najpowszechniejszym środkiem ograniczającym negatywne efekty gospodarcze zbyt wzmożonego importu towarów z zagranicy są cła importowe, nazywane niekiedy taryfą celną. Cła zmuszają importera do zapłaty na rzecz państwa określonej sumy pieniędzy, związanej bądź z ilością importowanego towaru, bądź z jego wartością. Cła podnoszą cenę krajową dóbr importowanych przez co sprzyjają rodzimym producentom jednakże uderzają zarazem w interesy konsumentów poprzez wyżej wspomniane wzrosty cen. Mimo to, ten instrument polityki handlowej uznawany jest za bardzo efektywną formę ochrony gospodarki przed konkurencją zagraniczną. Dzięki cłom można z powodzeniem chronić strategiczne gałęzie gospodarki oraz nowo powstające spółki i przedsiębiorstwa.

ad. 2) Stanowią je przede wszystkim (obowiązkowe dostawy na rzecz państwa, np. kontyngenty wojskowe, kontyngenty żywności; jest to ustalony przez władze publiczne ilościowy limit dotyczący korzystania z pewnego prawa), (zakaz lub określonych towarów do lub z danego , czyli ograniczenie i innych i jego bojkot na arenie międzynarodowej) i kwoty ilościowe. Ograniczenia te w ogólnym rozumieniu mają na celu wyznaczenie górnego pułapu importu określonych towarów do danego kraju.

ad. 3) Barierami pozataryfowymi nazywamy te wszystkie ustalenia i przepisy, które nie oddziałują bezpośrednio na i ograniczenie importu (brak bezpośrednich efektów finansowych), lecz pośrednio poprzez przepisy administracyjne, akty prawne i inne ustalenia dyskryminujące towary zagraniczne w konfrontacji z dobrami i usługami krajowymi.

ad. 4) Subwencje eksportowe są formą pomocy finansowej, udzielanej przez państwo krajowym eksporterom w celu wzmacniania ich pozycji konkurencyjnej wobec producentów zagranicznych. Narzędzie to jest jedynym spośród 4 wymienionych, które wpływają na pobudzenie eksportu a nie na ograniczenie importu towarów zagranicznych.

              Poza wyżej wymienionymi, warto zwrócić uwagę na pewne szczególne instrumenty polityki handlowej, takie jak:

1.      Postępowanie antydumpingowe i antysubwencyjne. Nie są to typowe narzędzia protekcji (pomocy), lecz środki walki z nieuczciwą konkurencją, do których państwo ma pełne prawo. Jednak nierzadko państwa nakładają cła antydumpingowe czy antysubwencyjne w wysokości wyższej niż marża dumpingu (polityka polegająca na sprzedaży swoich produktów za granicę po cenach niższych niż na rynku krajowym lub po cenach niższych od kosztów ich wytworzenia) lub subsydiów (jest to bezzwrotna pomoc udzielana beneficjentowi przez państwo celem wsparcia określonej działalności), co sprawia, że cła te stają się poważnym utrudnieniem w handlu.

2.      Zmiana kursu waluty. Oddziałuje ona bezpośrednio także na inne niż handel pozycje bilansu płatniczego oraz bardzo istotnie na gospodarkę wewnętrzną danego kraju

3.      Jeszcze innym instrumentem polityki ekonomicznej są umowy gospodarcze zawierane z zagranicą (bilateralne i multilateralne). Mogą one określać zasady wzajemnego traktowania się przez partnerów w całokształcie ich stosunków lub w określonej dziedzinie np. w handlu, żegludze, bądź też mogą rozwiązywać określone, konkretne sprawy takie jak obniżka ceł itp.

Podstawowe formy polityki handlowej

              - postuluje ogólny brak oddziaływania rządu na handel zagraniczny kraju. Eksport i import towarów powinien odbywać się bez jakiejkolwiek ingerencji państwa. Podmioty gospodarcze funkcjonujące na terenie kraju powinny mieć pełną swobodę w zakresie kształtowania rozmiarów, struktury i kierunków eksportu i importu. Stosowanie polityki wolnego handlu zagranicznego przyczynia się do wzrostu konkurencyjności, podwyższenia efektywności produkcji oraz do wzrostu realnych dochodów gospodarki.

              - jest przeciwieństwem polityki wolnego handlu. Polega na wykorzystywaniu przez rząd wymienionych wcześniej instrumentów ekonomicznych i administracyjnych do osiągania (za pośrednictwem podmiotów gospodarczych) planowanych i realizowanych celów ogólnogospodarczych lub politycznych. Teoretycy twierdzą, że ta strategia polityki handlowej jest dużo mniej efektywna od polityki wolnego handlu. Ogranicza dostępność towarów na rynku krajowym, powoduje wzrost cen na dane produkty, obniża ogólnogospodarczą efektywność, a także zmniejsza realne dochody gospodarki. Co najważniejsze, pozytywne efekty protekcjonizmu są zazwyczaj krótkofalowe, w długich okresach ujawniają się liczne efekty negatywne.

CŁO

              We współczesnych warunkach rozwoju gospodarczego cła są najbardziej rozpowszechnionymi spośród narzędzi polityki handlowej. Cło to opłata pobierana od towaru zagranicznego w związku z przekroczeniem przez niego granicy celnej. Celem zastosowania tego środka jest głównie ochrona poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej, a czasem bilansu płatniczego. Jest to swego rodzaju podatek zwiększający ceny towarów i obniżający jego konkurencyjność na rynku krajowym. Ze względu na charakter działania cło należy do rynkowych instrumentów regulowania obrotów handlowych z zagranicą.

              Podstawę prawną systemu celnego stanowi prawo celne. W sferze międzynarodowej stosowanie i działanie ceł regulują umowy międzynarodowe.

              Taryfa celna to usystematyzowany spis towarów objętych cłem, w którym towary są sklasyfikowane w grupy według pochodzenia lub stopnia przetworzenia, a przy każdym rodzaju towaru ukazana jest wysokość nakładanego cła.

              W taryfie celnej cła mogą być ustanawiane na kilka sposobów:

a) Cła przedstawiane pod postacią  procentowego udziału w cenie towaru, np. 10% w stosunku do ceny samochodu. Taka stawka celna nazywa się cłem od ceny, względnie cłem od wartości, albo cłem ad valorem

b) Ukazanie stawki celnej pod postacią określonej sumy pobieranej od ciężaru, objętości lub sztuki towaru. Cło wyrażone w ten sposób nazywa się cłem specyficznym.

c) Oprócz tego stosuje się często mieszane stawki celne, gdzie towar objęty jest zarówno cłem ad walorem jak i cłem specyficznym. Cło tego rodzaju nazywa się cłem kombinowanym.

              W zależności od kraju pochodzenia towaru cło można podzielić na 3 zasadnicze grupy:

a) maksymalne

b) minimalne

c) preferencyjne

              Maksymalne stawki celne ustanawiane są dla wszystkich krajów, minimalne da tych które stosują klauzulę najwyższego uprzywilejowania a cła preferencyjne w stosunku do poszczególnych krajów lub grup krajów objętych systemem preferencji handlowych.

              Związany z tym jest podział taryf celnych na taryfy:

·         proste

·         złożone

              Prosta taryfa celna przewiduje jedną stawkę celną dla każdego towaru niezależnie od kraju jego pochodzenia. Taryfa taka nie daje dostatecznego pola manewru w polityce celnej. Złożona taryfa celna ustanawia w stosunku do każdego towaru dwie lub więcej stawek celnych. Najwyższą stawką tego rodzaju taryfy jest maksymalne cło a najniższą – cło minimalne.

              Biorąc pod uwagę charakter pochodzenia ceł można je podzielić na

a) autonomiczne

b) umowne.

              Cło autonomiczne tworzone jest niezależnie od porozumień dwustronnych i wielostronnych. Zazwyczaj autonomiczne stawki celne osiągają znaczne rozmiary. Cło umowne jest cłem, które powstaje w procesie zawierania umowy handlowej z innym krajem.

              Cła można również podzielić, ze względu na to czy są pobierane od:

a) importu

b) eksportu

c) tranzytu

              Te ostatnie nie są z reguły stosowane. Również nieczęsto spotyka się cła eksportowe. Wyjątkiem są tu państwa rozwijające się, które ustanawiają cła eksportowe na surowce w celu ograniczenia ich wywozu w postaci nie przetworzonej i zachęcenia w ten sposób do ich przetworzenia w kraju, zwiększenia zatrudnienia, uzyskania lepszych cen w eksporcie itp.

Kurs walutowy i rynek walutowy

              Kurs walutowy jest ważnym i niezbędnym instrumentem do utrzymania stosunków między krajami. Potrzeba jego istnienia wynika z faktu używania w poszczególnych krajach rożnych walut. Posiadanie własnej waluty narodowej jest współcześnie traktowane jako ważny atrybut suwerenności.

              Ogólnie – kurs walutowy to nic innego jak cena jednej waluty wyrażona w drugiej walucie. Przedstawia się go w sposób skrótowy najczęściej z użyciem symbolu danej waluty (1EUR = 4,10 PLN). Relację wymienne walut nie są odbiciem ani siły określonego pieniądza narodowego, ani danej gospodarki narodowej, gdyż o sile danej waluty świadczy przede wszystkim trwałość jej kursu oraz to, czy dany kraj ma trudności z jego utrzymaniem. Narzędziem ukazującym zachowanie waluty danego kraju w stosunku do jego głównych partnerów handlowych jest tzw. kurs efektywny. Jest to średni kurs ważony, w którym funkcję wagi pełni względny udział poszczególnych partnerów w całkowitym eksporcie i imporcie danego kraju.

              Główne funkcje kursu walutowego:

·         Informacyjna- informacja dla podmiotów gospodarczych państwa i osób prywatnych, na podstawie, których podejmują oni decyzję gospodarcze ( rozważając zakup samochodu z importu, ważne jest dla nas czy ten import jest dla nas opłacalny w danym momencie, czy może lepiej wstrzymać się z zakupem jakiś czas);

·         Cenotwórcza-, gdy kurs walutowy staje się faktycznym przelicznikiem służącym do wyrażenia ceny dobra eksportowanego czy importowanego w pożądanej walucie);

              Jeżeli przyjęliśmy, że kurs walutowy jest ceną pieniądza narodowego wyrażoną w innej walucie, będzie on zależał od wielkości podaży i popytu, czyli kształtuje się ona na rynku, nazywamy go rynkiem walutowym. Innymi słowy jest to rynek międzynarodowy na którym dokonują się przepływy walut między krajami. W odróżnieniu od giełd, nie ma on ściśle określonej lokalizacji, ani struktury organizacyjnej. Od strony technicznej jest to sieć połączeń telefonicznych i komputerowych, łączących ze sobą zlokalizowane w różnych krajach podmioty zajmujące się kupnem i sprzedażą walut. Zdecydowana większość transakcji zawieranych na tym rynku na formę obrotu bezgotówkowego, sprowadzających się do zapisów na rachunkach bankowych. Bezpośrednimi uczestnikami tego rynku są przede wszystkim banki  komercyjne, banki handlowe, oraz brokerzy specjalizujący się w operacjach walutowych. Główne ośrodki to Nowy Jork, Londyn, Tokio, Hongkong, Frankfurt, San Francisco. Podmiotami, które najczęściej dokonują transakcji są banki, przedsiębiorstwa, agendy rządowe, organizacje międzynarodowe i pozarządowe, a także (choć rzadko – osoby prywatne).

Jak ustala się kurs walut?

              Z racji tego, ze rynkiem walut rządzą dokładnie takie same mechanizmy jak innymi rynkami, kurs poszczególnych walut będą zależeć od popytu i podaży. Popyt wzrasta wraz ze spadkiem cen , a podaż wzrasta wraz ze wzrostem ich cen. Punkt przecięcia dwóch krzywych – podaży i popytu wyznacza kurs jednej waluty wyrażonej w wartości drugiej. Jeżeli poziom inwestycji zagranicznych np. japońskich w Polsce spadnie, automatycznie zmniejszy się ilość jenów japońskich na polskim rynku co zaowocuje wzrostem ich wartości wyrażonym w złotych. Biorąc pod uwagę wynik tego typu operacji możemy mówić o dwóch zjawiskach:

·         Aprecjacji waluty – czyli wzrostu wartości jednej waluty względem innej na rynku walutowym ( aprecjacja jena względem złotówki);

·         Deprecjacji waluty – czyli spadku wartości waluty względem innej waluty (w tym przykładzie deprecjacji złotego względem jena)

              Zjawiska te zawsze występują łącznie! Różnica zależy od tego z perspektywy której waluty będziemy analizować wahania na rynku walutowym.

Środki parataryfowe

Podatki

              Podatki są jednym z najważniejszych instrumentów współczesnego protekcjonizmu handlowego świadczy o tym analiza tak zwanej wartości wwozu towaru. Składa się on z trzech elementów:

1. wydatków eksportera na transport towarów

2.sumy opłaconych ceł

3.sumy podatków pobieranych przy imporcie(często wysokość podatku jest taka sama jak wysokość cła)

Różnica miedzy podatkiem, a cłem

              Podatki, podobnie jak cło wpływają na wzrost ceny towaru pochodzącego z zagranicy i utrudniają jego import, ale nie podlegają ustaleniom wynikającym z umów międzynarodowych. Różnica między podatkiem importowym a cłem polega na tym, że cło pobiera się tylko od towarów pochodzenia zagranicznego w momencie przekraczania granicy celnej, a podatek od towarów zagranicznych oraz krajowych - ma charakter wyrównawczy (ART. III GATT).

Stosowanie podatku w praktyce

              Praktyka pokazała, ze szereg państw zachodnich w tym kraje UE stosując podatki w sposób wybiórczy stwarzają poważne przeszkody importowe. Opodatkowanie towarów zagranicznych zaczyna się na granicy i towarzyszy towarowi także na rynku wewnętrznym aż do finalnego konsumenta.

Podatek jako główny instrument polityki handlowej

              Zróżnicowany system stawek podatkowych w poszczególnych krajach może hamować wywóz towarów z jednych krajów lub tez nasilać eksport do państw w których podatki importowe są niższe. Ponadto kraje UE dążą do takiego stosowania  podatku wyrównawczego aby mógł on być wykorzystywany dla uzyskania ustępstw w stosunkach z krajami trzecimi i Stanami Zjednoczonymi.

Podatki pośrednie

              Podatek od wartości dodanej (VAT- Value Addend Tax) należy do podatków pośrednich, który w ramach Unii Europejskiej po 1992 roku został ujednolicony. Obecnie obowiązuje jednolity rynek wewnętrzny czyli obszarem bez granic, na którym zapewniony jest swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału

              Akcyza- podatek konsumpcyjny pośredni. Objęte tym podatkiem towary nie mogą być dopuszczone do sprzedaży do czasu zaopatrzenia się przez sprzedawcę w odpowiednią markę towarów. Pobiera się je zarówno od towarów produkcji krajowej i od towarów importowanych.

Teoria, a praktyka

              W praktyce akcyzę pobiera się od towarów nie produkowanych w kraju. Dodatkowo importer natychmiastowo musi wpłacić całą akcyzę, natomiast producent krajowy może uzyskać odroczenie spłaty. Istnieją także różnice w podstawie naliczania akcyz. Dla towarów miejscowych akcyzę oblicza się wg ceny zbytu produkcji, dla importowanych jest to cena importowa plus  cła plus opłaty graniczne.

Akcyza podwyższa cenę towarów importowanych, obniżając tym samym jego konkurencyjność lub wpływa na zmniejszenie przywozu danego artykułu, ograniczając konsumpcję.

Generalnie podatki podwyższają cenę towarów importowanych, obniżają ich konsumpcje krajową i wpływają na zmniejszenie importu. Oprócz tego podatki zwiększając cenę towarów importowanych prowadzą do ogólnego wzrostu cen krajowych, w tym również towarów wytworzonych przez miejscowych producentów, co przyczynia się do wzrostu i zysku.

ŚRODKI POZATARYFOWE

Definicje i klasyfikacje środków pozataryfowych

              Od 1993 roku  czyli wejścia w życie Jednolitego Aktu Europejskiego Unia Europejska jest obszarem bez granic na którym zapewniony jest swobodny przepływ osób, kapitału i towarów. Środki pozataryfowe utrzymane jednak zostały w stosunku do krajów trzecich, nie będących członkami i nie mających zawartych z Unią porozumień o stowarzyszeniu czy tez o handlu preferencyjnym. Precyzyjne przedstawienie definicji, klasyfikacji środków pozataryfowych stwarza dosyć duże problemy, gdyż w literaturze można znaleźć ich co najmniej kilka.

              R.E.Baldwin: twierdzi, że polityka pozataryfowa zniekształca handel, obejmuje te wszystkie środki, które powodują taką alokację dóbr podlegających wymianie międzynarodowej, tak że ograniczeniu ulega potencjalny dochód międzynarodowy

              I.Walter uważa, że bariery pozataryfowe w handlu międzynarodowym obejmują rodzaje polityk i działań tych rządów i podmiotów prywatnych, które powodują zniekształcenie wolumenu struktury towarowej i kierunkowej handlu dobrami i usługami.

              UNCTAD(Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju)definiuje środki pozataryfowe jako wszystkie rodzaje regulacji, działań procedur i środków przedsięwziętych przez rządy, które w efekcie mogą wywierać ograniczający wpływ na handel międzynarodowy, są one zarazem barierami w handlu międzynarodowym

              Definicja Ławniczaka: bariery pozataryfowe to dyskryminacyjnie stosowane narzędzia i posunięcia polityki rządów, instytucji publicznych oraz przedsiębiorstw prywatnych, które ograniczają lub zniekształcają rozmiary, strukturę towarową i kierunki międzynarodowej wymiany towarów i usług.

              Sądzę, że najbardziej przystępna jest definicja środków taryfowych, która mówi, że są to wszystkie stosowane narzędzia oprócz ceł oraz podejmowane działanie instytucji państwowych i prywatnych w interesie określonych gałęzi produkcji, które mogą zniekształcać lub ograniczać rozwój różnych aspektów handlu międzynarodowego w skali światowej; przy czym najbardziej znanymi w praktyce handlu międzynarodowego środkami pozataryfowymi są:

1. Środki finansowe takie jak:

·         Subsydia i ulgi finansowe

·         Depozyty importowe

·         Licencje automatyczne

·         Mechanizm kursów walutowych

2. Środki ilościowe takie jak:

·         Nieautomatyczne licencje importowe

·         Kontyngenty

·...